1. आम्ही चालवू हा पुढे वारसा - Aamhi chalavu ha pudhe varasa Class 8 - Sugambharati 2

Lesson Type: Poetry (कविता)

Lesson Number: १

Lesson Title: आम्ही चालवू हा पुढे वारसा

Author/Poet's Name: जगदीश खेबूडकर

Bilingual Summary (सारांश) मराठी: प्रस्तुत गीतात कवी जगदीश खेबूडकर यांनी गुरूने दिलेल्या ज्ञानरूपी वचनाचे पालन करून, सद्गुण अंगी बाणवून आणि सत्कार्ये करून हा ज्ञानाचा वारसा पुढे चालू ठेवण्याचे आश्वासन दिले आहे. गुरू हाच पिता, बंधू, स्नेही व आई आहे आणि त्याच्या त्यागाची व सेवेची कीर्ती सर्वत्र पसरेल  असे कवी म्हणतात.

English: In this song, poet Jagdish Khebudkar gives an assurance to carry forward the legacy of knowledge  given by the Guru. He pledges to do this by embracing virtues , performing good deeds , and recognizing the Guru as a parent, sibling, and friend. The poet states that the Guru's sacrifice and service will bear fruit, and his fame will spread in all directions.

Bilingual Theme / Central Idea (मध्यवर्ती कल्पना) मराठी: गुरूच्या शिकवणीतून मिळालेले ज्ञान , सद्गुण आणि नम्रता अंगी बाणवून, दुष्टांना शासन व सज्जनांचे पालन करत, गुरूने दिलेला हा ज्ञानाचा वारसा भावी पिढीने पुढे चालू ठेवावा, ही या गीताची मध्यवर्ती कल्पना आहे. गुरूने केलेल्या त्याग आणि सेवेचे  हेच खरे फळ असेल.

English: The central idea of this poem is that the future generation must carry forward the legacy given by the Guru. This is to be done by imbibing the knowledge , virtues , and humility from the Guru's teachings, while also punishing the wicked and protecting the virtuous. This will be the true fruit of the Guru's sacrifice and service.

पाठातील महत्त्वाचे मुद्दे (Key Points for Revision):

• गुरूने आपल्याला ज्ञानरूपी वसा (वारसा) दिला आहे.

  
  

• गुरू हाच आपले पिता, बंधू, स्नेही आणि माउली (आई) आहे.

  
  

• गुरूच्या शिकवणीमुळेच ज्ञानाच्या अंकुराचे रूपांतर आता वेलीवरील फुलांत झाले आहे.

  
  

• आपण धीरता, शूरता, वीरता आणि विद्येसोबत नम्रता शिकली पाहिजे.

  
  

• दुष्ट लोकांचे शासन आणि गुणी सज्जनांचे पालन  करण्याचा ठसा मनात उमटला आहे.

  
  

Poetry-Specific: ओळींचा सरळ अर्थ लिहा (For Poetry only) गुरुने दिला ज्ञानरूपी वसा

आम्ही चालवू हा पुढे वारसा ! संदर्भ: प्रस्तुत ओळी कवी जगदीश खेबूडकर यांच्या 'आम्ही चालवू हा पुढे वारसा'  या गीतातून घेतल्या आहेत. यात कवी, गुरूंनी दिलेला ज्ञानाचा वारसा पुढे नेण्याचा निश्चय व्यक्त करत आहेत. सरळ अर्थ: आमच्या गुरूंनी आम्हाला ज्ञानाचा जो मौल्यवान वारसा (वसा) दिला आहे , तो वारसा आम्ही सर्वजण जतन करून पुढे चालवू.

पिता-बंधु-स्नेही तुम्ही माउली तुम्ही कल्पवृक्षातळी सावली

तुम्ही सूर्य अम्हां दिला कवडसा ! संदर्भ: प्रस्तुत ओळी कवी जगदीश खेबूडकर यांच्या 'आम्ही चालवू हा पुढे वारसा'  या गीतातून घेतल्या आहेत. यात कवी गुरूंनाच आपले सर्वस्व मानतात. सरळ अर्थ: हे गुरू, तुम्हीच आमचे वडील, भाऊ, मित्र आणि आई आहात. तुम्हीच आमच्यासाठी इच्छा पूर्ण करणाऱ्या कल्पवृक्षाखालील थंड सावली आहात. तुम्हीच आमच्या जीवनात ज्ञानाचा प्रकाश देणारे सूर्य आहात, ज्यांनी आम्हाला ज्ञानाचा पहिला किरण (कवडसा) दाखवला.

जिथे काल अंकुर बीजातले तिथे आज वेलीवरी ही फुले

फलद्रुप हा वृक्ष व्हावा तसा ! संदर्भ: प्रस्तुत ओळी कवी जगदीश खेबूडकर यांच्या 'आम्ही चालवू हा पुढे वारसा'  या गीतातून घेतल्या आहेत. यात कवी, गुरूच्या शिकवणीमुळे झालेल्या प्रगतीचे वर्णन करतात. सरळ अर्थ: कालपर्यंत जे ज्ञान आमच्यात बीजातील अंकुराप्रमाणे सुप्त अवस्थेत होते , तेच ज्ञान आज तुमच्या शिकवणीमुळे वेलीवर आलेल्या फुलांप्रमाणे बहरले आहे. ज्याप्रमाणे या वेलीचे रूपांतर एका फळांनी बहरलेल्या झाडात (फलद्रुप वृक्ष) व्हावे, तसेच आमच्या ज्ञानालाही यशाची फळे येवोत.

शिकू धीरता, शूरता, वीरता धरू थोर वियेसवे नम्रता

मनी ध्यास हा एक लागो असा ! संदर्भ: प्रस्तुत ओळी कवी जगदीश खेबूडकर यांच्या 'आम्ही चालवू हा पुढे वारसा'  या गीतातून घेतल्या आहेत. यात कवी, गुरूकडून कोणते सद्गुण शिकायचे आहेत हे सांगतात. सरळ अर्थ: आम्ही तुमच्याकडून धैर्य (धीरता), शौर्य (शूरता) आणि पराक्रम (वीरता) हे गुण शिकू. त्याचबरोबर, आम्ही कितीही मोठे ज्ञान (थोर विये) संपादन केले, तरी त्यासोबत नम्रता बाळगण्यासही शिकू. हाच एक ध्यास आमच्या मनाला सतत लागून राहो.

जरी दुष्ट कोणी करू शासन गुणी सज्जनांचे करू पालन

मनी मानसी हाच आहे ठसा ! संदर्भ: प्रस्तुत ओळी कवी जगदीश खेबूडकर यांच्या 'आम्ही चालवू हा पुढे वारसा'  या गीतातून घेतल्या आहेत. यात कवी, समाजात कसे वागले पाहिजे याचा ठाम निश्चय सांगतात. सरळ अर्थ: समाजात जर कोणी दुष्ट, वाईट वागणारे लोक असतील, तर आम्ही त्यांना योग्य ती शिक्षा (शासन) करू. आणि जे गुणी, सज्जन लोक आहेत, त्यांचे आम्ही संरक्षण (पालन) करू. हाच एक विचार आमच्या मनात आणि हृदयात पक्का ठसलेला आहे.

तुझी त्याग-सेवा फळा ये अशी तुझी कीर्ति राहील दाही दिशी

अगा पुण्यवंता भल्या माणसा ! संदर्भ: प्रस्तुत ओळी कवी जगदीश खेबूडकर यांच्या 'आम्ही चालवू हा पुढे वारसा'  या गीतातून घेतल्या आहेत. यात कवी, गुरूच्या कार्याला फळ मिळण्याची सदिच्छा व्यक्त करतात. सरळ अर्थ: हे गुरू, तुम्ही आमच्यासाठी केलेला हा त्याग आणि सेवा  अशीच फळाला येवो. तुमची कीर्ती आणि प्रसिद्धी दहाही दिशांना पसरून राहो. अहो पुण्यवान, चांगल्या माणसा (भल्या माणसा), तुमच्या कार्याला असेच यश मिळो.

True or False (चूक की बरोबर) with Reasons विधान १: कवीला गुरूने दिलेला वारसा नकोसा वाटतो. उत्तर: चूक. कारण, कवी म्हणतात, "आम्ही चालवू हा पुढे वारसा!".

विधान २: कवीच्या मते गुरू फक्त पिता आणि बंधू असतो. उत्तर: चूक. कारण, कवी गुरूंना "पिता-बंधु-स्नेही तुम्ही माउली"  असे सर्व काही मानतात.

विधान ३: कवीला वाटते की ज्ञानासोबत नम्रतेची गरज नाही. उत्तर: चूक. कारण, कवी म्हणतात, "धरू थोर वियेसवे नम्रता".

विधान ४: कवी सज्जनांचे पालन आणि दुष्टांचे शासन करू इच्छितात. उत्तर: बरोबर. कारण, ते म्हणतात, "जरी दुष्ट कोणी करू शासन, गुणी सज्जनांचे करू पालन".

विधान ५: बीजातले अंकुर आता वेलीवर फुले बनले आहेत. उत्तर: बरोबर. कारण, कवी म्हणतात, "जिथे काल अंकुर बीजातले, तिथे आज वेलीवरी ही फुले".

Personal Opinion (स्वमत) 5 questions: प्रश्न १: 'गुरुने दिला ज्ञानरूपी वसा' या ओळीचा तुम्हाला समजलेला अर्थ स्पष्ट करा. उत्तर: 'आम्ही चालवू हा पुढे वारसा' या गीतात कवी जगदीश खेबूडकर यांनी गुरूंनी दिलेल्या ज्ञानाच्या अमूल्य ठेव्याविषयी  सांगितले आहे. हा ठेवा म्हणजेच 'ज्ञानरूपी वसा' होय, जो एका पिढीकडून पुढच्या पिढीकडे दिला जातो.

'ज्ञानरूपी वसा' म्हणजे केवळ पुस्तकी ज्ञान नव्हे, तर ते सद्गुण , धैर्य, शौर्य आणि नम्रता  यांचे शिक्षण आहे. गुरूंनी आपल्याला हे ज्ञान देऊन एक मोठी जबाबदारी सोपवली आहे. हा वसा पुढे चालवणे म्हणजे हे ज्ञान फक्त स्वतःपुरते न ठेवता, त्याचा वापर सत्कार्यासाठी  करणे आणि ते इतरांनाही देणे. अशा प्रकारे हा ज्ञानाचा वारसा  पुढे चालू ठेवता येईल.

उत्तर लिहिताना वापरावे असे महत्त्वाचे शब्द: ज्ञान, वारसा, वसा, सद्गुण, सत्कार्ये, जबाबदारी.

प्रश्न २: 'धरू थोर वियेसवे नम्रता' - या विचाराचे तुमच्या जीवनातील महत्त्व सांगा. उत्तर: 'आम्ही चालवू हा पुढे वारसा' या गीतात कवी जगदीश खेबूडकर  यांनी गुरूकडून मिळणाऱ्या अनेक गुणांचे वर्णन केले आहे. त्यात त्यांनी 'थोर वियेसवे नम्रता'  म्हणजेच मोठ्या ज्ञानासोबत (विद्येसोबत) नम्रता असणे महत्त्वाचे मानले आहे.

माझ्या मते, हा विचार अत्यंत महत्त्वाचा आहे. जसे फळांनी भरलेले झाड नेहमी वाकलेले असते, तसेच खऱ्या ज्ञानी माणसाने नम्र असले पाहिजे. ज्ञान मिळवल्यावर जर अहंकार आला, तर ते ज्ञान व्यर्थ ठरते. मोठी विद्या आपल्याला सन्मान मिळवून देते, पण नम्रता  त्या सन्मानाला चार चाँद लावते. त्यामुळेच 'थोर वियेसवे नम्रता' हा गुण जीवनात यशस्वी होण्यासाठी आवश्यक आहे.

उत्तर लिहिताना वापरावे असे महत्त्वाचे शब्द: थोर विद्या, नम्रता, विनयशीलता, अहंकार, यशस्वी जीवन, सन्मान.

प्रश्न ३: गुरूची कीर्ती दाही दिशी कशी पसरेल, असे कवीला वाटते? उत्तर: 'आम्ही चालवू हा पुढे वारसा' या गीतात कवी जगदीश खेबूडकर यांनी गुरूच्या त्याग आणि सेवेबद्दल  कृतज्ञता व्यक्त केली आहे. हीच सेवा फळाला येऊन गुरूची कीर्ती पसरेल  असे ते म्हणतात.

कवीच्या मते, गुरूने दिलेला ज्ञानरूपी वसा जेव्हा शिष्य खऱ्या अर्थाने पुढे चालवतील, तेव्हाच गुरूची कीर्ती पसरेल. शिष्य जेव्हा गुरूकडून शिकलेले सद्गुण , धीरता आणि नम्रता आचरणात आणतील, दुष्टांना शासन आणि सज्जनांचे पालन करतील, तेव्हा तेच त्यांच्या गुरूच्या शिकवणीचे खरे फळ  असेल. शिष्यांची ही सत्कार्ये पाहूनच गुरूची कीर्ती दाही दिशी  पसरेल.

उत्तर लिहिताना वापरावे असे महत्त्वाचे शब्द: कीर्ति, त्याग, सेवा, फळ, सद्गुण, सत्कार्ये, शिष्य.

प्रश्न ४: 'गुणी सज्जनांचे करू पालन' यातून कवीला कोणता संदेश द्यायचा आहे? उत्तर: 'आम्ही चालवू हा पुढे वारसा' या गीतात कवी जगदीश खेबूडकर  यांनी गुरूकडून मिळालेल्या शिकवणीतून समाजात कसे वागावे हे सांगितले आहे. 'गुणी सज्जनांचे करू पालन'  हा त्याचाच एक भाग आहे.

या ओळीतून कवीला असा संदेश द्यायचा आहे की, समाजात चांगल्या विचारांचे, चांगल्या गुणांचे (गुणी) आणि चांगले वागणारे (सज्जन) जे लोक आहेत, त्यांचे आपण संरक्षण केले पाहिजे. चांगल्या लोकांना आधार देणे, त्यांच्या पाठीशी उभे राहणे हे आपले कर्तव्य आहे. त्याचबरोबर, आपण दुष्टांना शासन  केले पाहिजे. समाजात चांगुलपणा टिकवून ठेवण्यासाठी आणि वाढवण्यासाठी सज्जनांचे 'पालन' करणे आवश्यक आहे.

उत्तर लिहिताना वापरावे असे महत्त्वाचे शब्द: गुणी, सज्जन, पालन, संरक्षण, चांगुलपणा, दुष्ट, शासन.

प्रश्न ५: 'तुम्ही सूर्य अम्हां दिला कवडसा' या ओळीतील कवीची गुरूबद्दलची भावना तुमच्या शब्दांत लिहा. उत्तर: 'आम्ही चालवू हा पुढे वारसा' या गीतात कवी जगदीश खेबूडकर  यांनी गुरूंना विविध रूपकांत पाहिले आहे. 'तुम्ही सूर्य अम्हां दिला कवडसा'  या ओळीतून कवीची गुरूबद्दलची कृतज्ञतेची भावना व्यक्त होते.

कवीच्या मते, गुरू हे सूर्याप्रमाणे  तेजस्वी आहेत. आमचे आयुष्य अज्ञानाच्या अंधारात होते, तेव्हा गुरूनेच आम्हाला ज्ञानाचा पहिला किरण (कवडसा)  दाखवला. जसा सूर्य संपूर्ण जगाला प्रकाश देतो, तसेच गुरू आपल्या शिष्यांना ज्ञानाचा प्रकाश देतात. गुरूने दाखवलेल्या त्या एका किरणानेच आमचे आयुष्य उजळून निघाले आहे. गुरूंनीच आम्हाला ज्ञानाची दिशा दाखवली, याबद्दलची अपार कृतज्ञता या ओळीतून व्यक्त होते.

उत्तर लिहिताना वापरावे असे महत्त्वाचे शब्द: सूर्य, कवडसा, किरण, ज्ञान, अज्ञान, अंधार, प्रकाश, कृतज्ञता.

Bilingual Poetry Appreciation (रसग्रहण) (For Poetry only) मराठी:

• 
  

  कवितेचे कवी: जगदीश खेबूडकर

  
  

• कवितेचा विषय: गुरूने दिलेल्या ज्ञानाचा वारसा पुढे चालवण्याची प्रतिज्ञा.

• 
  

  मध्यवर्ती कल्पना: गुरूच्या शिकवणीतून सद्गुण (धीरता, शूरता, नम्रता ) अंगी बाणवून, सत्कार्ये करणे आणि दुष्टांना शासन व सज्जनांचे पालन करून गुरूचा वारसा  पुढे नेणे.

  
  
• 
  

  आवडलेली ओळ: "धरू थोर वियेसवे नम्रता"

  
  

• कविता आवडण्याचे कारण: ही कविता गुरूचे महत्त्व सांगते. तसेच, आपण कितीही मोठे ज्ञान मिळवले तरी नम्रता सोडता कामा नये, हा मोलाचा संदेश मला खूप आवडला.

  
  

English:

• 
  

  Poet: Jagdish Khebudkar

  
  

• Subject of the Poem: A pledge to carry forward the legacy of knowledge given by the Guru.

• 
  

  Central Idea: To imbibe virtues (patience, courage, humility ) from the Guru's teachings, perform good deeds , punish the wicked , protect the virtuous , and thus carry forward the Guru's legacy.

  
  
• 
  

  Favourite Line: "Dharu thor viyesave namrata" (We will hold humility along with great knowledge).

  
  

• Why I like the poem: This poem explains the importance of a Guru. I particularly liked the valuable message that no matter how much knowledge we gain, we must never lose our humility.

  
  

✍️ मागील बोर्ड परीक्षेत आलेले प्रश्न (Previous Years' Board Questions): - 5 questions प्रश्न १: कवीने गुरूंना कोणकोणती रूपे दिली आहेत आणि का? उत्तर: 'आम्ही चालवू हा पुढे वारसा' या गीतात कवी जगदीश खेबूडकर  यांनी गुरूच्या महतीचे वर्णन केले आहे. शिष्याच्या आयुष्यात गुरूचे स्थान अनन्यसाधारण आहे, हे सांगण्यासाठी कवीने गुरूंना विविध रूपे दिली आहेत.

कवीच्या मते, गुरू हेच त्यांचे 'पिता, बंधू, स्नेही आणि माउली' (आई) आहेत. तसेच, ते 'कल्पवृक्षातळी सावली'  देणारे आहेत, म्हणजेच सर्व इच्छा पूर्ण करणारे आणि रक्षण करणारे आहेत. इतकेच नाही, तर गुरू हे 'सूर्य' आहेत, ज्यांनी शिष्यांच्या अज्ञानी आयुष्यात ज्ञानाचा 'कवडसा'  (किरण) आणला. गुरू हेच सर्वस्व आहेत, ही भावना या रूपांतून व्यक्त होते.

प्रश्न २: 'जिथे काल अंकुर बीजातले, तिथे आज वेलीवरी ही फुले' या ओळींचा भावार्थ स्पष्ट करा. उत्तर: 'आम्ही चालवू हा पुढे वारसा' या गीतात कवी जगदीश खेबूडकर  यांनी गुरूच्या शिकवणीमुळे शिष्याच्या ज्ञानात कशी प्रगती झाली, हे सांगितले आहे.

'जिथे काल अंकुर बीजातले' म्हणजे कालपर्यंत जे ज्ञान एका बीजातील अंकुराप्रमाणे सुप्त आणि लहान होते, ते ज्ञान आज गुरूच्या शिकवणीमुळे 'वेलीवरी ही फुले'  याप्रमाणे बहरले आहे. गुरूच्या ज्ञानामुळेच शिष्याच्या बुद्धीचा विकास झाला आहे. ज्ञानाच्या एका लहानशा अंकुराचे रूपांतर आता सुंदर, उमललेल्या फुलांमध्ये झाले आहे, हा या ओळींचा भावार्थ आहे.

प्रश्न ३: 'मनी मानसी हाच आहे ठसा!' - कवीच्या मनात कोणता ठसा उमटला आहे? उत्तर: 'आम्ही चालवू हा पुढे वारसा' या गीतात कवी जगदीश खेबूडकर  यांनी गुरूकडून मिळालेली शिकवण मनात पक्की रुजल्याचे सांगितले आहे. 'मनी मानसी हाच आहे ठसा!'  यातून त्यांची ठाम भूमिका दिसते.

कवीच्या मनात हा ठसा उमटला आहे की, समाजात वावरताना आपण 'गुणी सज्जनांचे पालन'  (चांगल्या लोकांचे रक्षण) केले पाहिजे आणि 'जरी दुष्ट कोणी' असेल, तर त्याला 'शासन'  (शिक्षा) केले पाहिजे. चांगल्याला चांगले आणि वाईटाला वाईट वागवण्याचा, म्हणजेच न्यायबुद्धीने वागण्याचा हा ठसा त्यांच्या मनावर पक्का उमटला आहे.

प्रश्न ४: शिष्य गुरूकडून कोणते गुण शिकू इच्छितात? उत्तर: 'आम्ही चालवू हा पुढे वारसा' या गीतात कवी जगदीश खेबूडकर यांनी गुरूकडून केवळ ज्ञानच नव्हे, तर अनेक सद्गुण  शिकण्याची इच्छा व्यक्त केली आहे.

शिष्य गुरूकडून 'धीरता' (धैर्य), 'शूरता' (शौर्य) आणि 'वीरता' (पराक्रम) हे गुण शिकू इच्छितात. यासोबतच, सर्वात महत्त्वाचा गुण म्हणजे, 'थोर वियेसवे नम्रता'  शिकण्याची त्यांची इच्छा आहे. म्हणजेच, कितीही मोठे ज्ञान (विद्या) प्राप्त केले, तरी अहंकार न बाळगता नम्र राहण्याचा गुण  शिष्य गुरूकडून शिकू इच्छितात.

प्रश्न ५: 'आम्ही चालवू हा पुढे वारसा' या शीर्षकाची समर्पकता तुमच्या शब्दांत पटवून द्या. उत्तर: 'आम्ही चालवू हा पुढे वारसा' हे गीत कवी जगदीश खेबूडकर  यांनी लिहिले आहे. या गीतातून गुरूंनी दिलेला ज्ञानाचा वारसा  पुढे नेण्याचा निश्चय व्यक्त केला आहे.

'वारसा' म्हणजे एका पिढीकडून दुसऱ्या पिढीकडे आलेला ठेवा. या गीतात गुरूंनी शिष्यांना 'ज्ञानरूपी वसा'  दिला आहे. हा वारसा फक्त ज्ञानाचा नसून, तो सद्गुणांचा , नम्रतेचा आणि सत्कार्यांचा  आहे. कवी आणि त्यांचे सहकारी हाच वारसा पुढे चालवण्याची  प्रतिज्ञा करत आहेत. ते गुरूच्या त्यागाला  फळ देणार आहेत. संपूर्ण कवितेचा आशय हा 'वारसा पुढे चालवण्याभोवती' फिरत असल्यामुळे, हे शीर्षक अत्यंत समर्पक आहे.

About BhashaLab

BhashaLab is a dynamic platform dedicated to the exploration and mastery of languages - operating both online and offline. Aligned with the National Education Policy (NEP) 2020 and the National Credit Framework (NCrF), we offer language education that emphasizes measurable learning outcomes and recognized, transferable credits.

We offer:

1. NEP alligned offline language courses for degree colleges - English, Sanskrit, Marathi and Hindi

2. NEP alligned offline language courses for schools - English, Sanskrit, Marathi and Hindi

3. Std VIII, IX and X - English and Sanskrit Curriculum Tuitions - All boards

4. International English Olympiad Tuitions - All classes

5. Basic and Advanced English Grammar - Offline and Online - Class 3 and above

6. English Communication Skills for working professionals, adults and students - Offline and Online

Contact: +91 86577 20901, +91 97021 12044

Mail: info@bhashalab.com

Website: www.bhashalab.com

Found any mistakes or suggestions? Click here to send us your feedback!