13.2. चंदनाच्या संगें - Candanacya sangem - Class 8 - Sugambharati 2

Lesson Type: Poetry (कविता - अभंग)

Lesson Number: १३ (आ)

Lesson Title: चंदनाच्या संगें बोरीया बाभळी (संतवाणी)

Author/Poet's Name: संत चोखामेळा

Bilingual Summary (सारांश)

मराठी: प्रस्तुत अभंगात, संत चोखामेळा यांनी संतांच्या संगतीचे (सत्संगाचे) महत्त्व पटवून दिले आहे. ते चंदनाचे उदाहरण देऊन सांगतात की, जसे चंदनाच्या सहवासात बोरी, बाभळीसारखी काटेरी झाडे-झुडपेही सुगंधी होतात, त्याचप्रमाणे संतांच्या सहवासात आलेले भाविक नसलेले (अभाविक) लोकसुद्धा त्यांच्या दर्शनाने भाविक बनतात. म्हणून, माणसाने मानवी जन्मात येऊन परमार्थ साधावा, अन्यथा त्याचे जीवन भूमीला भारभूत (गाढवाप्रमाणे व्यर्थ) ठरेल.

English: In this abhang, Sant Chokhamela explains the importance of the company of saints (Satsang). He gives the example of sandalwood, stating that just as thorny trees like Bori and Babhali become fragrant in sandalwood's company, similarly, even non-devout (अभाविक) people become devout just by being in the presence of saints. Therefore, having taken human birth, one must achieve spiritual understanding (परमार्थ), otherwise, one's life will be a mere burden (like a donkey's) on the earth.

Bilingual Theme / Central Idea (मध्यवर्ती कल्पना)

मराठी: संतांच्या सहवासात (सत्संगात) राहून मिळणाऱ्या आनंदाचे वर्णन करणे आणि त्याद्वारे मानवाने परमार्थ साधावा, नाहीतर जीवन व्यर्थ आहे, ही शिकवण देणे, ही या अभंगाची मध्यवर्ती कल्पना आहे.

English: The central idea is to describe the joy found in the company of saints (Satsang) and to impart the lesson that humans must achieve spiritual understanding through it, or else life is futile.

पाठातील महत्त्वाचे मुद्दे (Key Points for Revision):

• चंदनाच्या संगतीत बोरी, बाभळी, वाकडी (हेकळी) झाडे आणि लहान झुडपे (टाकळी) सुद्धा चंदनाप्रमाणे सुगंधी होतात.

  
  

• त्याचप्रमाणे, संतांच्या संगतीत भाविक नसलेले (अभाविक) लोक आले, तरी ते संतांच्या दर्शनाने त्यांच्यासारखेच (भाविक) होतात.

  
  

• संत चोखामेळा म्हणतात की, माणसाने असा परमार्थ साधावा.

  
  

• जर परमार्थ साधला नाही, तर मानवी जीवन हे गाढवाप्रमाणे (खर) नुसते भार वाहणारे (भूमीला भारभूत) ठरेल.

Bilingual Character Sketch (पात्रांचे स्वभावचित्रण): (If Applicable) (या कवितेत पात्रे नाहीत.)

Glossary (शब्दार्थ)

Poetry-Specific: ओळींचा सरळ अर्थ लिहा (For Poetry only)

"चंदनाच्या संगें बोरीया बाभळी । हेकळी टाकळी चंदनाची ।।१।।"

• संदर्भ: प्रस्तुत ओळी संत चोखामेळा यांच्या अभंगातील आहेत. यात कवीने सत्संगाचे महत्त्व पटवण्यासाठी चंदनाचे उदाहरण दिले आहे.

• सरळ अर्थ: संत चोखामेळा म्हणतात, "ज्याप्रमाणे चंदनाच्या संगतीत (सोबत) बोरी (काटेरी झाड), बाभळी (काटेरी झाड), इतकेच नव्हे तर वाकडी (हेकळी) झाडे आणि लहान झुडपे (टाकळी) आली, तरी तीसुद्धा चंदनाप्रमाणेच सुगंधी होतात."

  
  

"संतांचिया संगें अभाविक जन । तयाच्या दर्शनें तेचि होती ।।२।।"

• संदर्भ: प्रस्तुत ओळी संत चोखामेळा यांच्या अभंगातील आहेत. यात कवी चंदनाच्या उदाहरणावरून संतांच्या संगतीचा परिणाम स्पष्ट करतात.

• 
  

  सरळ अर्थ: "त्याचप्रमाणे, संतांच्या संगतीत (सहवासात) जरी भाविक नसलेले (अभाविक) लोक आले, तरी त्या संतांच्या दर्शनाने ते लोकसुद्धा त्यांच्यासारखेच (म्हणजेच भाविक) होऊन जातात."

  
  

"चोखा म्हणे ऐसा परमार्थ साधावा । नाहीं तरी भार वाहावा खरा ऐसा ।।३।।"

• संदर्भ: प्रस्तुत ओळी संत चोखामेळा यांच्या अभंगातील आहेत. यात कवीने मानवी जीवनाचे सार सांगितले आहे.

• सरळ अर्थ: "संत चोखामेळा म्हणतात, की (संतांच्या संगतीत राहून) माणसाने असा परमार्थ साधावा. जर तसे केले नाही, तर त्याचे जीवन म्हणजे भूमीला भारभूत ठरेल, जणू काही तो गाढवाप्रमाणे (खर) व्यर्थ भार वाहत आहे."

True or False (चूक की बरोबर) with Reasons

1. विधान: चंदनाच्या संगतीत आल्यावर बोरी, बाभळीसुद्धा सुगंधी होतात.

   • उत्तर: बरोबर. कारण, "चंदनाच्या संगें बोरीया बाभळी ... चंदनाची" असे अभंगात म्हटले आहे, म्हणजे ती चंदनासारखी सुगंधी होतात.

     
     

2. विधान: संतांच्या संगतीत फक्त भाविक लोकच अधिक भाविक बनतात.

   • उत्तर: चूक. कारण, कवी म्हणतात "संतांचिया संगें अभाविक जन" (भाविक नसलेले लोक) सुद्धा "तेचि होती" (त्यांच्यासारखेच भाविक) होतात.

     
     

3. विधान: संत चोखामेळा यांच्या मते परमार्थ साधणे महत्त्वाचे आहे.

   • उत्तर: बरोबर. कारण, ते स्पष्टपणे उपदेश करतात की "ऐसा परमार्थ साधावा", नाहीतर जीवन व्यर्थ ठरेल.

     
     

4. विधान: कवीने परमार्थ न साधणाऱ्या माणसाची तुलना गाढवाशी केली आहे.

   • उत्तर: बरोबर. कारण, "नाहीं तरी भार वाहावा खरा ऐसा" या ओळीत 'खर' म्हणजे गाढव, जो व्यर्थ भार वाहतो, अशी तुलना केली आहे.

     
     

5. विधान: हा अभंग संत ज्ञानेश्वर यांनी लिहिला आहे.

   • उत्तर: चूक. हा अभंग "संत चोखामेळा" यांनी लिहिला आहे, जसे "चोखा म्हणे..." या ओळीवरूनही स्पष्ट होते.

Personal Opinion (स्वमत):

प्रश्न १: 'चंदनाच्या संगें बोरीया बाभळी' या उदाहरणातून कवीला काय सुचवायचे आहे?

• उत्तर: 'चंदनाच्या संगें' हा अभंग संत चोखामेळा यांनी लिहिला असून, यात त्यांनी सत्संगाचे महत्त्व पटवून दिले आहे. 'चंदनाच्या संगें बोरीया बाभळी' या उदाहरणातून कवीला सुचवायचे आहे की, चांगल्या संगतीचा (सत्संगाचा) परिणाम खूप मोठा असतो. चंदन सुगंधी असते, तर बोरी आणि बाभळी काटेरी आणि निरुपयोगी (सुगंध नसलेली) झाडे आहेत. तरीही, चंदनाच्या सहवासात राहिल्यामुळे त्यांच्यातही चंदनाचा सुगंध उतरतो. त्याचप्रमाणे, संत हे चंदनासारखे सद्गुणी असतात. त्यांच्या सहवासात 'अभाविक' (दुर्गुणी किंवा श्रद्धा नसलेले) लोक आले, तरी त्यांच्यावरही संतांच्या चांगल्या गुणांचा परिणाम होतो आणि तेसुद्धा सद्गुणी (भाविक) बनतात.

  
  

• उत्तर लिहिताना वापरावे असे महत्त्वाचे शब्द: सत्संग (चांगली संगत), सद्गुण, दुर्गुण, परिणाम, अभाविक, भाविक, उदाहरण, चंदन.

  
  

प्रश्न २: 'संतांचिया संगें अभाविक जन । तयाच्या दर्शनें तेचि होती' या ओळीचा तुम्हाला समजलेला अर्थ स्पष्ट करा.

• उत्तर: संत चोखामेळा यांनी 'चंदनाच्या संगें' या अभंगात संतांच्या सहवासाचा महिमा सांगितला आहे. या ओळीतून त्यांनी चंदनाचे उदाहरण मानवी जीवनाला लागू केले आहे. या ओळीचा अर्थ असा आहे की, "संतांच्या संगतीत (सहवासात) जरी 'अभाविक' (ज्यांच्या मनात श्रद्धा नाही, किंवा जे दुर्गुणी आहेत) असे लोक आले, तरी त्या संतांच्या केवळ दर्शनाने किंवा त्यांच्या सहवासाने, ते लोकसुद्धा 'तेचि होती' म्हणजे संतांसारखेच (भाविक, सद्गुणी) बनतात". जसा दगड लोखंडाचा स्पर्श होताच सोनं (परीस) होतो, तसाच हा सत्संगाचा परिणाम आहे.

  
  

• उत्तर लिहिताना वापरावे असे महत्त्वाचे शब्द: अभाविक, भाविक, सत्संग, सहवास, दर्शन, परिणाम, सद्गुणी, परिवर्तन.

  
  

प्रश्न ३: 'परमार्थ साधावा' म्हणजे नेमके काय करावे, असे तुम्हाला वाटते?

• उत्तर: संत चोखामेळा यांनी या अभंगात "ऐसा परमार्थ साधावा"  असा उपदेश केला आहे. परमार्थ म्हणजे केवळ देवपूजा करणे नव्हे, तर मानवी जीवनाचे खरे ध्येय साध्य करणे. माझ्या मते, 'परमार्थ साधावा' म्हणजे संतांच्या संगतीत राहून, चांगले विचार आचरणात आणावेत. स्वतःच्या स्वार्थापलीकडे जाऊन इतरांच्या भल्याचा विचार करणे, भूतदया (प्राणिमात्रांवर प्रेम) ठेवणे, आणि आपले जीवन केवळ खाणे-पिणे-झोपणे यात व्यर्थ न घालवता, काहीतरी चांगले काम करून (जसे चंदनाने इतरांना सुगंधी केले ), आपले जीवन सार्थक करणे, म्हणजेच 'परमार्थ साधणे' होय.

  
  

• उत्तर लिहिताना वापरावे असे महत्त्वाचे शब्द: परमार्थ, स्वार्थ, भूतदया, चांगले आचरण, जीवन सार्थक करणे, सत्संग, परोपकार.

  
  

प्रश्न ४: मानवी जीवन 'भारभूत' ठरू नये यासाठी काय करावे?

• उत्तर: संत चोखामेळा यांनी 'चंदनाच्या संगें' या अभंगात स्पष्ट म्हटले आहे की, जर 'परमार्थ' साधला नाही, तर जीवन हे 'भार' ठरेल. मानवी जीवन 'भारभूत' (भूमीला ओझे) होऊ नये यासाठी आपण संतांनी दाखवलेल्या मार्गावर चालले पाहिजे. आपण आपले जीवन केवळ स्वार्थासाठी जगू नये. संतांच्या संगतीत राहून, किंवा चांगली पुस्तके वाचून, आपण चांगले गुण आत्मसात केले पाहिजेत. चंदनाप्रमाणे आपण इतरांना आपल्या चांगल्या वागणुकीने, ज्ञानाने मदत केली पाहिजे. जर आपण समाजासाठी, देशासाठी किंवा किमान आपल्या कुटुंबासाठी काहीच चांगले काम केले नाही, तर आपले जीवन 'खरा' (गाढवाप्रमाणे)  केवळ ओझे वाहणारे ठरेल.

  
  

• उत्तर लिहिताना वापरावे असे महत्त्वाचे शब्द: भारभूत (ओझे), परमार्थ, स्वार्थ, सत्संग, चांगले गुण, परोपकार, चंदनाप्रमाणे.

  
  

प्रश्न ५: "सत्संगती सदा घडो" (चांगल्या लोकांची संगत मिळो) असे का म्हटले जाते?

• उत्तर: 'चंदनाच्या संगें' या अभंगात, संत चोखामेळा यांनी चांगल्या संगतीचे (सत्संगाचे) महत्त्व पटवून दिले आहे. "सत्संगती सदा घडो" असे म्हटले जाते, कारण माणसाच्या आयुष्यावर त्याच्या संगतीचा खूप मोठा परिणाम होत असतो. कवीने सांगितल्याप्रमाणे, चंदनाच्या संगतीत काटेरी बोरी-बाभळीसुद्धा सुगंधी बनतात. त्याचप्रमाणे, संतांच्या (चांगल्या लोकांच्या) संगतीत 'अभाविक' (वाईट) लोकसुद्धा चांगले बनतात. जर आपली संगत चांगली असेल, तर आपण चांगले विचार शिकतो, चांगली कृती करतो आणि आपले जीवन 'परमार्थी' लागते. याउलट, वाईट संगत लागल्यास आपले जीवन 'भारभूत'  ठरण्याची शक्यता असते. म्हणूनच "सत्संगती सदा घडो" अशी प्रार्थना केली जाते.

  
  

• उत्तर लिहिताना वापरावे असे महत्त्वाचे शब्द: सत्संगती (चांगली संगत), परिणाम, चंदन, अभाविक, भाविक, परमार्थ, भारभूत.

Bilingual Poetry Appreciation (रसग्रहण) (For Poetry only)

मराठी:

• कवितेचे कवी: संत चोखामेळा

• कवितेचा विषय: संतांच्या संगतीचे (सत्संगाचे) महत्त्व आणि मानवी जीवनाचा उद्देश (परमार्थ).

• मध्यवर्ती कल्पना: चंदनाच्या उदाहरणाद्वारे संतांच्या सहवासाने वाईट लोकही चांगले (भाविक) बनतात, म्हणून माणसाने परमार्थ साधावा अन्यथा जीवन व्यर्थ आहे, हा विचार मांडला आहे.

• आवडलेली ओळ: "संतांचिया संगें अभाविक जन । तयाच्या दर्शनें तेचि होती ।।२।।"

  
  

• कविता आवडण्याचे कारण: हा अभंग मला आवडला, कारण यात 'चंदनाचे' एक अत्यंत समर्पक उदाहरण देऊन संतांच्या संगतीचा परिणाम किती मोठा असतो हे सांगितले आहे. 'परमार्थ साधावा, नाहीतर जीवन गाढवासारखे व्यर्थ आहे' हा विचार खूप प्रभावीपणे आणि कमी शब्दांत मांडला आहे.

English:

• Poet: Sant Chokhamela

  
  

• Subject of the Poem: The importance of the company of saints (Satsang) and the purpose of human life (Parmath).

  
  

• Central Idea: The central idea, illustrated by the example of sandalwood, is that even bad people can become good (devout) in the company of saints. Therefore, humans must achieve spiritual understanding (Parmath), or else life is futile.

  
  

• Favourite Line: "संतांचिया संगें अभाविक जन । तयाच्या दर्शनें तेचि होती ।।२।।"  (In the company of saints, even non-devout people / upon seeing them, become just like them.)

  
  

• Why I like the poem: I like this poem because it uses the very apt example of 'sandalwood' to show the profound impact of the company of saints. The idea that "one must achieve spiritual understanding, or life is futile like a donkey's"  is conveyed very effectively in very few words.

मागील बोर्ड परीक्षेत आलेले प्रश्न (Previous Years' Board Questions):

प्रश्न १: संतांच्या संगतीचा 'अभाविक' लोकांवर काय परिणाम होतो, हे कवीने कोणत्या उदाहरणातून पटवून दिले आहे?

• उत्तर: 'चंदनाच्या संगें' या अभंगात, संत चोखामेळा यांनी संतांच्या संगतीचे महत्त्व पटवून दिले आहे. संतांच्या संगतीचा 'अभाविक' (भाविक नसलेल्या) लोकांवर होणारा परिणाम पटवण्यासाठी कवीने 'चंदनाचे' उदाहरण दिले आहे. कवी म्हणतात, "ज्याप्रमाणे चंदनाच्या सहवासात बोरी, बाभळी, वाकडी (हेकळी) झाडे आणि झुडपे (टाकळी) आली, तर तीसुद्धा चंदनाप्रमाणे सुगंधी होतात , त्याचप्रमाणे, संतांच्या संगतीत 'अभाविक' लोक आले, तरी ते संतांच्या दर्शनाने त्यांच्यासारखेच (भाविक) बनतात".

  
  

प्रश्न २: परमार्थ न साधणाऱ्याच्या जीवनाला कवीने 'भार' का म्हटले आहे?

• उत्तर: 'चंदनाच्या संगें' या अभंगात, संत चोखामेळा यांनी मानवी जीवनाचे ध्येय 'परमार्थ साधणे' हे सांगितले आहे. ज्याप्रमाणे 'खर' (गाढव)  हे जनावर केवळ ओझी वाहण्याचे काम करते, त्याच्या जीवनाला स्वतःचा असा काही उद्देश नसतो, त्याचप्रमाणे, जो माणूस परमार्थ साधत नाही (म्हणजेच, चांगले आचरण, परोपकार, किंवा आध्यात्मिक उन्नती करत नाही), त्याचे जीवन केवळ खाणे-पिणे आणि जगणे इतकेच उरते. तो समाजासाठी किंवा स्वतःच्या आत्मिक कल्याणासाठी काहीच करत नसल्यामुळे, त्याचे जीवन भूमीला 'भारभूत' (ओझे) ठरते, असे कवीने म्हटले आहे.

About BhashaLab

BhashaLab is a dynamic platform dedicated to the exploration and mastery of languages - operating both online and offline. Aligned with the National Education Policy (NEP) 2020 and the National Credit Framework (NCrF), we offer language education that emphasizes measurable learning outcomes and recognized, transferable credits.

We offer:

1. NEP alligned offline language courses for degree colleges - English, Sanskrit, Marathi and Hindi

2. NEP alligned offline language courses for schools - English, Sanskrit, Marathi and Hindi

3. Std VIII, IX and X - English and Sanskrit Curriculum Tuitions - All boards

4. International English Olympiad Tuitions - All classes

5. Basic and Advanced English Grammar - Offline and Online - Class 3 and above

6. English Communication Skills for working professionals, adults and students - Offline and Online

Contact: +91 86577 20901, +91 97021 12044

Mail: info@bhashalab.com

Website: www.bhashalab.com

Found any mistakes or suggestions? Click here to send us your feedback!