10. पितृभक्तः नचिकेताः - The Devotee of his Father, Nachiketa - Class 9 - Amod

Sanskrit (संस्कृत)

English

Marathi (मराठी)

दानपरः

Charitable

दानशूर

असमीचीनदानेन

Due to improper charity

अयोग्य दानामुळे

मृत्यवे

To Death (to Yama)

मृत्यूला (यमाला)

ददामि

I give

मी देतो

क्रोधावेशे

In a fit of anger

रागाच्या भरात

अभुक्त्त्वा

Without eating

खाल्ल्याशिवाय

अपीत्वा

Without drinking

प्यायल्याशिवाय

प्रतीक्षाम् अकरोत्

(He) waited

(त्याने) वाट पाहिली

क्षुधार्तम्

Hungry

भुकेलेला

पिपासार्तम्

Thirsty

तहानलेला

करुणया अद्रवत्

(Heart) melted with compassion

(हृदय) करुणेने द्रवले

वरान्

Boons

वर

याचस्व

(You) ask for

(तू) माग

जनकस्य

Of the father

वडिलांचा

शान्तः भवतु

May it be pacified

शांत होवो

स्वर्गसाधिकाम्

That which leads to heaven

स्वर्गाची प्राप्ती करून देणारी

अनुगृह्णातु

(You) bless / favor (me)

(माझ्यावर) कृपा करा

मर्त्यः

Mortal / Human

मर्त्य (माणूस)

ज्ञातुकामः

Desirous of knowing

जाणण्याची इच्छा असलेला

प्रगल्भा

Mature / Bold

प्रगल्भ

ज्ञानतृष्णा

Thirst for knowledge

ज्ञानतृष्णा

प्रलोभनैः

With temptations

प्रलोभनांनी

निवारयितुम्

To stop / dissuade

परावृत्त करण्यासाठी

प्रायतत

(He) tried

(त्याने) प्रयत्न केला

वचनबद्धः

Bound by a promise

वचनाने बांधलेला

उपादिशत्

(He) instructed / imparted

(त्याने) उपदेश केला

Sanskrit (संस्कृत)

English Translation

Marathi Translation (मराठी भाषांतर)

वाजश्रवाः नाम दानपरः ब्राह्मणः आसीत् ।

There was a charitable brahmin named Vajashravas.

वाजश्रवा नावाचा एक दानशूर ब्राह्मण होता.

एकदा सः विश्वजित्-यज्ञम् अकरोत् ।

Once, he performed the 'Vishvajit' yajna.

एकदा त्याने 'विश्वजित्' यज्ञ केला.

समाप्ते यज्ञे सः ब्राह्मणेभ्यः दक्षिणाम् अयच्छत् ।

At the end of the yajna, he gave dakshina to the Brahmins.

यज्ञ संपल्यावर त्याने ब्राह्मणांना दक्षिणा दिली.

दक्षिणायां सर्वदा प्रियं वस्तु यच्छेत् इति नियमः ।

The rule is that one should always give a dear object as dakshina.

दक्षिणेमध्ये नेहमी प्रिय वस्तू द्यावी असा नियम आहे.

किन्तु पिता वाजश्रवाः तु दक्षिणारूपेण दुग्धदाने असमर्थाः दुर्बलाः वृद्धाः च धेनूः अयच्छत् ।

But father Vajashravas, as dakshina, gave away old, weak cows incapable of giving milk.

परंतु वडील वाजश्रवांनी तर दक्षिणा म्हणून दूध देण्यास असमर्थ, दुर्बळ आणि म्हाताऱ्या गाई दिल्या.

तस्य पुत्रः नचिकेताः तद् अपश्यत् ।

His son, Nachiketa, saw that.

त्याचा मुलगा नचिकेतने ते पाहिले.

असमीचीनदानेन पिता मे नरकं गमिष्यति इति भीत्या सः पितरम् अपृच्छत्, "पितः, किं तव अतीव प्रियम् ?"

With the fear that 'my father will go to hell due to this improper charity', he asked his father, "Father, what is dearest to you?"

'अयोग्य दानामुळे माझे वडील नरकात जातील' या भीतीने त्याने वडिलांना विचारले, "बाबा, तुम्हाला सर्वात प्रिय काय आहे?"

झटिति पिता अवदत्, "वत्स, त्वमेव मम प्रियतमः ।"

The father quickly said, "Child, you alone are dearest to me."

वडिलांनी पटकन सांगितले, "बाळा, तूच मला सर्वात प्रिय आहेस."

नचिकेताः पुनः अपृच्छत्, "तर्हि मां कस्मै दास्यति भवान् ?"

Nachiketa asked again, "Then to whom will you give me?"

नचिकेतने पुन्हा विचारले, "तर मग तुम्ही मला कोणाला देणार?"

तदा क्रुद्धः भूत्वा पिता नचिकेतसम् "अहं त्वां मृत्यवे ददामi" इति अवदत् ।

Then, becoming angry, the father said to Nachiketa, "I give you to Death!"

तेव्हा रागावून, वडील नचिकेतला म्हणाले, "मी तुला मृत्यूला देतो!"

पिता क्रोधावेशे एवम् उक्तवान् इति नचिकेताः अजानात् ।

Nachiketa knew that his father had said this in a fit of anger.

वडिलांनी रागाच्या भरात असे म्हटले आहे, हे नचिकेतला माहित होते.

तथापि पितुः आदेशपालनार्थं सः यमपुरम् अगच्छत्।

Nevertheless, to obey his father's command, he went to Yamapur.

तरीही, वडिलांच्या आज्ञेचे पालन करण्यासाठी तो यमलोकात गेला.

यमपुरे यमः अनुपस्थितः ।

In Yamapur, Yama was not present.

यमलोकात यम उपस्थित नव्हता.

बालः नचिकेताः तत्रैव त्रीणि दिनानि यावत्, किमपि अभुक्त्त्वा अपीत्वा यमस्य प्रतीक्षाम् अकरोत् ।

The boy Nachiketa waited for Yama right there for three days, without eating or drinking anything.

लहानग्या नचिकेतने तिथेच तीन दिवस, काहीही न खाता-पिता यमाची वाट पाहिली.

चतुर्थे दिवसे यमः यमपुरं प्राप्तः ।

On the fourth day, Yama reached Yamapur.

चौथ्या दिवशी यम यमलोकात पोहोचला.

क्षुधार्तं पिपासार्तं बालातिथिं दृष्ट्वा तस्य हृदयं करुणया अद्रवत्।

Seeing the hungry and thirsty young guest, his heart melted with compassion.

भुकेल्या आणि तहानलेल्या लहान अतिथीला पाहून त्याचे हृदय करुणेने द्रवले.

यमः नचिकेतसं 'त्रीन् वरान् याचस्व' इति अवदत् ।

Yama said to Nachiketa, "Ask for three boons."

यमाने नचिकेतला 'तीन वर माग' असे सांगितले.

ततः बालकः प्रथमं वरम् अयाचत, "मम जनकस्य वाजश्रवसः मां प्रति क्रोधः शान्तः भवतु ।"

Then the boy asked for the first boon, "May my father Vajashravas's anger towards me be pacified."

तेव्हा त्या मुलाने पहिला वर मागितला, "माझे वडील वाजश्रवा यांचा माझ्यावरील राग शांत होवो."

"स्वर्गसाधिकाम् अग्निविद्यां दत्त्वा माम् अनुगृह्णातु" इति द्वितीयं वरं सः अयाचत ।

"Please bless me by giving me the fire-knowledge that leads to heaven," he asked as the second boon.

"स्वर्गप्राप्ती करून देणारी अग्निविद्या देऊन माझ्यावर कृपा करा," असा दुसरा वर त्याने मागितला.

यमः आनन्देन वरौ प्रायच्छत् ।

Yama happily granted the two boons.

यमाने आनंदाने दोन्ही वर दिले.

ततः तृतीयवररूपेण नचिकेताः आत्मज्ञानम् अयाचत ।

Then, as the third boon, Nachiketa asked for the knowledge of the Self.

त्यानंतर, तिसरा वर म्हणून नचिकेतने आत्मज्ञान मागितले.

...विविधप्रलोभनैः नचिकेतसं तृतीयवरात् निवारयितुं प्रायतत ।

...Yama tried to dissuade Nachiketa from the third boon with various temptations.

...यमाने विविध प्रलोभनांनी नचिकेतला तिसऱ्या वरापासून परावृत्त करण्याचा प्रयत्न केला.

किन्तु निश्चलः नचिकेतसः निर्णयः ।

But Nachiketa's decision was firm.

परंतु नचिकेतचा निर्णय ठाम होता.

अन्ते वरं दातुं वचनबद्धः यमः तं ज्ञानिनामपि दुर्लभम् आत्मज्ञानम् उपादिशत् ।

In the end, Yama, bound by his promise to give the boon, imparted to him the knowledge of the Self, which is rare even for the wise.

शेवटी, वर देण्याच्या वचनाने बांधलेल्या यमाने त्याला ते ज्ञान्यांसाठीही दुर्लभ असलेले आत्मज्ञान दिले.