10. जीवन सुंदर करू ! - Jivan Sundar Karu - Class 8 - Sugambharati 1

Lesson Type: Poetry (कविता)

Lesson Number: १०

Lesson Title: जीवन सुंदर करू !

Author/Poet's Name: शं. ल. नाईक

Bilingual Summary (सारांश)

मराठी: 'जीवन सुंदर करू !' या कवितेत कवी शं. ल. नाईक यांनी मित्रांना जीवन सुंदर आणि यशस्वी करण्यासाठी आवाहन केले आहे. ते सांगतात की, मनात मानवतेचे विचार ठेवून, आळस झटकून टाकावा आणि रोज पहाटे उठून ज्ञानसागरात फिरावे. ग्रंथ आणि गुरू यांची संगत करून, तसेच होऊन गेलेल्या महात्म्यांच्या मार्गावर चालून ज्ञान मिळवावे. जीवनात येणाऱ्या संकटांना धैर्याने सामोरे जावे आणि आपल्या ध्येयापासून कधीही मागे हटू नये. नव्या युगाचे ज्ञान वाढवून, आपण स्वतःच आपले जीवन घडवावे आणि आपल्या कर्तृत्वाने देशाचे भूषण बनावे, असा प्रेरणादायी संदेश कवी या कवितेतून देतात.

English: In the poem 'Jeevan Sundar Karu!', poet S. L. Naik calls upon his friends to make life beautiful and successful. He advises them to hold humanitarian thoughts in their minds, cast off laziness, and wake up early every morning to delve into the ocean of knowledge. He suggests gaining knowledge through the company of books and teachers (gurus), and by following the path of great personalities of the past. He encourages them to face life's difficulties with courage and never retreat from their goals. The poet gives an inspirational message to shape one's own life by acquiring the knowledge of the new era and to become the pride of the nation through one's deeds.

Bilingual Theme / Central Idea (मध्यवर्ती कल्पना)

मराठी: आपल्या जीवनात मानवता, ज्ञानसाधना, थोर व्यक्तींचा आदर्श, धैर्य आणि कर्तृत्व यांसारखे सद्गुण अंगी बाणवून, आपले जीवन सुंदर, यशस्वी आणि देशासाठी अभिमानास्पद कसे करता येईल, याचे मार्गदर्शन करणे, ही या कवितेची मध्यवर्ती कल्पना आहे.

English: The central idea of this poem is to guide on how one can make their life beautiful, successful, and a matter of pride for the nation by imbibing virtues like humanity, the pursuit of knowledge, the ideals of great personalities, courage, and accomplishment.

पाठातील महत्त्वाचे मुद्दे (Key Points for Revision):

• जीवन सुंदर करण्यासाठी मनात मानवतेचे विचार ठेवणे आवश्यक आहे.

• आळस झटकून, रोज पहाटे लवकर उठून ज्ञान मिळवले पाहिजे.

• ग्रंथ, गुरू आणि महात्मे हे आपले ज्ञान मिळवण्याचे मार्गदर्शक आहेत.

• जीवनातील संकटांना धैर्याने सामोरे गेले पाहिजे आणि ध्येयापासून विचलित होऊ नये.

• आपल्या कर्तृत्वाने आपण देशाचे भूषण (अभिमान) बनले पाहिजे.

Glossary (शब्दार्थ)

Poetry-Specific: ओळींचा सरळ अर्थ लिहा

धृपद आणि चरण १:

• संदर्भ: प्रस्तुत ओळी कवी शं. ल. नाईक यांच्या 'जीवन सुंदर करू !' या कवितेतील असून, यात कवी जीवन सुंदर करण्यासाठीचा मूळमंत्र आणि पहिला मार्ग सांगत आहेत.

• सरळ अर्थ: मित्रांनो, चला, आपण आपल्या मनात मानवतेचे विचार बाळगण्याचे व्रत घेऊया आणि आपले जीवन सुंदर बनवूया! त्यासाठी आपण आपल्यातील सर्व आळस झटकून टाकूया. सकाळचा ताजेतवाना वारा आपल्यात उत्साह जागवेल. आपण रोज पहाटे लवकर उठून ज्ञानाच्या अथांग सागरात विहार करूया (खूप ज्ञान मिळवूया).

  
  

चरण २:

• संदर्भ: प्रस्तुत ओळी कवी शं. ल. नाईक यांच्या 'जीवन सुंदर करू !' या कवितेतील असून, यात कवी ज्ञान मिळवण्याचे मार्ग सांगतात.

• सरळ अर्थ: आपण ज्ञानासाठी नेहमी पुस्तकांची आणि गुरुजनांची सोबत करूया. त्यांच्याकडून मिळणाऱ्या ज्ञानाच्या झऱ्यांचे पाणी पिऊन आपली ज्ञानाची तहान भागवूया. आपल्या देशात जे अनेक थोर महात्मे होऊन गेले, त्यांच्या जीवनमार्गाचे आपण अनुकरण करूया.

  
  

चरण ३:

• संदर्भ: प्रस्तुत ओळी कवी शं. ल. नाईक यांच्या 'जीवन सुंदर करू !' या कवितेतील असून, यात कवी संकटांना सामोरे जाण्याचा संदेश देतात.

• सरळ अर्थ: जीवनात संकटे आल्यास आपण त्यांचा धैर्याने सामना करूया. आपण आपल्या मनाला हिम्मत देऊया. आपण आपल्या जीवनातील ध्येय गाठण्यापासून कधीही मागे हटूया नको.

  
  

चरण ४:

• संदर्भ: प्रस्तुत ओळी कवी शं. ल. नाईक यांच्या 'जीवन सुंदर करू !' या कवितेतील असून, यात कवी कर्तृत्वाने देशाची शान वाढवण्याचे आवाहन करत आहेत.

• सरळ अर्थ: आपण नव्या युगाचे, आधुनिक जगाचे ज्ञान मिळवूया आणि त्यात भर घालूया. आपण स्वतःच आपले जीवन घडवूया. आपण आपल्या पराक्रमाने आणि महान कार्यांनी असे काहीतरी करूया की, आपण सर्व भारताचे भूषण (गौरव) ठरू.

True or False (चूक की बरोबर) with Reasons

विधान १: कवी सकाळी उशिरा उठण्याचा सल्ला देतात.

• उत्तर: चूक. कारण, ते 'रोज पहाटे लवकर उठुनी, ज्ञानसागरी फिरू' असे म्हणतात.

  
  

विधान २: कवींच्या मते, ज्ञान मिळवण्यासाठी ग्रंथ आणि गुरू दोघांचीही संगत आवश्यक आहे.

• उत्तर: बरोबर. कारण, ते 'ग्रंथ गुरुंची संगत ठेवू' असे म्हणतात.

  
  

विधान ३: संकट आल्यास घाबरून ध्येयापासून दूर जावे, असे कवी सांगतात.

• उत्तर: चूक. कारण, ते 'संकटे येता करू सामना' आणि 'कधी न मागे सरू' असे सांगतात.

  
  

विधान ४: कवी फक्त जुन्या महात्म्यांच्या मार्गावर चालायला सांगतात.

• उत्तर: चूक. कारण, ते महात्म्यांचा मार्ग अनुसरण्यासोबतच 'नव्या युगाचे ज्ञान वाढवू' असेही म्हणतात.

  
  

विधान ५: आपल्या कर्तृत्वाने आपण भारताचा गौरव वाढवू शकतो.

• उत्तर: बरोबर. कारण, 'कर्तृत्वाने आपण सारे, भारतभूषण ठरू' असा स्पष्ट उल्लेख कवितेत आहे.

Personal Opinion (स्वमत):

प्रश्न १: 'जीवन सुंदर करू' म्हणजे नक्की काय, हे कवितेच्या आधारे स्पष्ट करा.

• उत्तर: कवी शं. ल. नाईक यांच्या 'जीवन सुंदर करू !' या कवितेनुसार, जीवन सुंदर करणे म्हणजे केवळ बाह्य गोष्टींनी सजवणे नाही, तर ते आंतरिक गुणांनी आणि विचारांनी समृद्ध करणे होय.

  'जीवन सुंदर करणे' म्हणजे मनात मानवतेचे विचार बाळगणे. आळस सोडून देऊन ज्ञानाच्या शोधात नेहमी तत्पर राहणे. पुस्तके आणि गुरुजनांकडून ज्ञान मिळवून आणि थोर व्यक्तींच्या आदर्शावर चालून आपले चारित्र्य घडवणे. जीवनातील संकटांना न घाबरता धैर्याने सामोरे जाणे आणि आपले ध्येय कधीही न सोडणे. शेवटी, आपल्या ज्ञानाचा आणि कर्तृत्वाचा उपयोग केवळ स्वतःसाठी न करता, देशाच्या प्रगतीसाठी करणे आणि देशाचा गौरव वाढवणे. अशा प्रकारे विचारांनी, ज्ञानाने, धैर्याने आणि कर्तृत्वाने समृद्ध झालेले जीवनच 'सुंदर जीवन' होय.

• उत्तर लिहिताना वापरावे असे महत्त्वाचे शब्द: सुंदर जीवन, आंतरिक गुण, मानवता, ज्ञान, धैर्य, कर्तृत्व, आदर्श, चारित्र्य.

  
  

प्रश्न २: 'होऊन गेले अनेक महात्मे, मार्ग त्यांचा अनुसरू', या ओळीचा तुम्हांला कळलेला अर्थ सांगा.

• उत्तर: 'जीवन सुंदर करू !' या कवितेतील ही ओळ आपल्याला एक अत्यंत महत्त्वाचा संदेश देते. कवी शं. ल. नाईक सांगतात की, आपले जीवन यशस्वी आणि सुंदर करण्यासाठी आपल्याला आदर्श व्यक्तींची गरज असते.

  या ओळीचा अर्थ असा आहे की, आपल्या देशाच्या इतिहासात महात्मा गांधी, छत्रपती शिवाजी महाराज, डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर, महात्मा फुले यांसारखे अनेक थोर पुरुष आणि स्त्रिया (महात्मे) होऊन गेले. त्यांनी आपल्या जीवनात सत्य, न्याय, समानता, कष्ट, निस्वार्थी सेवा यांसारख्या मूल्यांसाठी संघर्ष केला आणि समाजापुढे एक आदर्श ठेवला. आपण त्यांचे जीवनचरित्र वाचून, त्यांच्या विचारांचा अभ्यास करून, त्यांनी दाखवलेल्या मार्गावर चालण्याचा प्रयत्न केला पाहिजे. त्यांच्या आदर्शांचे अनुकरण केल्यास आपले जीवनही नक्कीच यशस्वी आणि अर्थपूर्ण होईल.

• उत्तर लिहिताना वापरावे असे महत्त्वाचे शब्द: महात्मे, आदर्श, मार्ग, अनुकरण, चारित्र्य, प्रेरणा, मूल्ये.

Bilingual Poetry Appreciation (रसग्रहण)

मराठी:

• कवितेचे कवी: शं. ल. नाईक

• कवितेचा विषय: मानवी जीवन सुंदर आणि यशस्वी करण्यासाठी आवश्यक असलेल्या गुणांचे आणि कृतींचे मार्गदर्शन करणे, हा या कवितेचा विषय आहे.

• मध्यवर्ती कल्पना: मानवता, ज्ञान, धैर्य आणि कर्तृत्व या मूल्यांना जीवनात स्थान देऊन, आळस आणि संकटांवर मात करत, आपले जीवन सुंदर बनवावे आणि देशाचा गौरव वाढवावा, हा प्रेरणादायी विचार देणे ही कवितेची मध्यवर्ती कल्पना आहे.

• आवडलेली ओळ: "कर्तृत्वाने आपण सारे, भारतभूषण ठरू"

• कविता आवडण्याचे कारण: ही कविता अत्यंत सकारात्मक आणि प्रेरणा देणारी आहे. यात जीवन कसे जगावे, याचे सोपे आणि स्पष्ट मार्गदर्शन केले आहे. मला आवडलेल्या ओळीतून कवीने वैयक्तिक यशाला देशाच्या गौरवाशी जोडले आहे. आपले कर्तृत्व केवळ स्वतःपुरते मर्यादित न ठेवता, ते देशासाठी अभिमानास्पद असले पाहिजे, हा विचार खूप उदात्त आणि प्रेरणादायी आहे.

  
  

English:

• Poet: S. L. Naik

• Subject of the Poem: The subject of the poem is to provide guidance on the qualities and actions required to make human life beautiful and successful.

• Central Idea: The central idea is to give the inspirational thought that one should make life beautiful and bring glory to the nation by embracing values like humanity, knowledge, courage, and accomplishment, while overcoming laziness and adversity.

• Favourite Line: "Kartrutvane aapan saare, Bharatbhushan tharu" (Through our deeds, let us all become the pride of India).

• Why I like the poem: This poem is very positive and inspiring. It gives simple and clear guidance on how to live life. In my favorite line, the poet connects personal success with national pride. The idea that our achievements should not be limited to ourselves but should be a matter of pride for the nation is very noble and inspirational.

मागील बोर्ड परीक्षेत आलेले प्रश्न (Previous Years' Board Questions):

प्रश्न १: जीवन सुंदर करण्यासाठी कवीने सांगितलेले मार्ग तुमच्या शब्दांत लिहा.

• उत्तर: कवी शं. ल. नाईक यांनी 'जीवन सुंदर करू !' या कवितेत जीवन सुंदर करण्यासाठी अनेक मार्ग सांगितले आहेत. हे मार्ग केवळ उपदेश नसून, ते एक यशस्वी जीवनाचे सूत्र आहेत.

  कवींच्या मते, जीवन सुंदर करण्यासाठी खालील गोष्टी कराव्यात:

  1. मानवतेचा स्वीकार: मनात नेहमी मानवतेचे विचार ठेवावेत.

  2. आळसाचा त्याग: आळस झटकून टाकून रोज पहाटे लवकर उठावे.

  3. ज्ञानसाधना: ज्ञानाच्या सागरात विहार करावा, म्हणजेच खूप ज्ञान मिळवावे. यासाठी ग्रंथ आणि गुरू यांची संगत करावी.

  4. आदर्शांचे अनुकरण: होऊन गेलेल्या थोर महात्म्यांच्या मार्गावर चालावे.

  5. धैर्य: संकटांना न घाबरता धैर्याने सामना करावा आणि ध्येयापासून मागे हटू नये.

  6. कर्तृत्व: नव्या युगाचे ज्ञान मिळवून, आपल्या कर्तृत्वाने देशाचे भूषण बनावे.

     
     

प्रश्न २: संकटांना सामोरे जाण्याबद्दल कवी काय सांगतात?

• उत्तर: 'जीवन सुंदर करू !' या कवितेत कवी शं. ल. नाईक यांनी संकटांना सामोरे जाण्याबद्दल एक अत्यंत सकारात्मक आणि धाडसी संदेश दिला आहे.

  कवी म्हणतात की, जीवनात संकटे ही येणारच, पण त्यांना पाहून घाबरून जाता कामा नये. 'संकटे येता करू सामना' या ओळीतून ते संकटांना तोंड देण्याचे आवाहन करतात. अशा वेळी आपण आपल्या मनालाच धैर्य दिले पाहिजे ('धैर्य देऊया अपुल्या मना'). सर्वात महत्त्वाचे म्हणजे, संकटांमुळे आपल्या जीवनाच्या मूळ ध्येयापासून आपण थोडेही विचलित होता कामा नये. 'जीवनाच्या ध्येयापासून, कधी न मागे सरू' यातून ते सांगतात की, काहीही झाले तरी ध्येय सोडू नये. अशा प्रकारे, कवी संकटांवर मात करण्यासाठी धैर्य आणि ध्येयनिष्ठा हे दोन गुण आवश्यक असल्याचे सांगतात.

About BhashaLab

BhashaLab is a dynamic platform dedicated to the exploration and mastery of languages - operating both online and offline. Aligned with the National Education Policy (NEP) 2020 and the National Credit Framework (NCrF), we offer language education that emphasizes measurable learning outcomes and recognized, transferable credits.

We offer:

1. NEP alligned offline language courses for degree colleges - English, Sanskrit, Marathi and Hindi

2. NEP alligned offline language courses for schools - English, Sanskrit, Marathi and Hindi

3. Std VIII, IX and X - English and Sanskrit Curriculum Tuitions - All boards

4. International English Olympiad Tuitions - All classes

5. Basic and Advanced English Grammar - Offline and Online - Class 3 and above

6. English Communication Skills for working professionals, adults and students - Offline and Online

Contact: +91 86577 20901, +91 97021 12044

Mail: info@bhashalab.com

Website: www.bhashalab.com

Found any mistakes or suggestions? Click here to send us your feedback!