12. पुन्हा एकदा - Punha ekada- Class 9 - Aksharbharati

Lesson Type: Poetry

Lesson Number: १२

Lesson Title: पुन्हा एकदा

Poet's Name: प्रतिमा इंगोले

Bilingual Summary (सारांश)

मराठी: 'पुन्हा एकदा' ही कवयित्री प्रतिमा इंगोले यांची एक स्फूर्तिदायी कविता आहे. यात नवनिर्माणाचा ध्यास घेतलेल्या मनाची भावना व्यक्त केली आहे. कवयित्री वीज, पाऊस आणि वारा या नैसर्गिक प्रतीकांद्वारे सामाजिक बदलाची अपेक्षा करतात. विजेचे सामर्थ्य लोकांच्या रक्तात भिनावे आणि त्यांच्यात नवचैतन्य निर्माण व्हावे, अशी त्यांची इच्छा आहे. पावसाच्या बेभान सरींनी समाजातील सर्व प्रकारचे भेदाभेद नष्ट करून एकता निर्माण करावी, असे त्यांना वाटते. देशातील तरुणांनी नवनिर्माणाच्या विचाराने भारून जाऊन, स्वतःची तहान-भूक विसरून देशाच्या प्रगतीसाठी झटावे, जेणेकरून भारतभूमी पुन्हा एकदा जगात उजळून निघेल, असे आवाहन त्या करतात.

English: 'Punha Ekda' (Once Again) is an inspiring poem by poet Pratima Ingole. It expresses the emotional state of a mind that is determined for new creation. The poet uses natural symbols like lightning, rain, and wind to hope for social change. She wishes for the power of lightning to infuse into people's blood and create a new vigor. She wants the relentless rain to wash away all social discrimination and create unity. She calls upon the youth of the country to be so inspired by the idea of nation-building that they forget their own hunger and thirst, working to make India shine brightly in the world once again.

Bilingual Theme / Central Idea (मध्यवर्ती कल्पना)

मराठी: समाजात सकारात्मक बदल घडवून आणण्यासाठी आणि नवनिर्माणासाठी आवश्यक असलेल्या ऊर्जेची, सामाजिक एकतेची आणि तरुणांच्या निस्वार्थी प्रयत्नांची तीव्र गरज व्यक्त करणे, ही या कवितेची मध्यवर्ती कल्पना आहे. कवयित्रीने वीज, पाऊस आणि वारा यांसारख्या नैसर्गिक शक्तींचा प्रतीकात्मक वापर करून देशाच्या उज्ज्वल भविष्यासाठी एक शक्तिशाली आवाहन केले आहे.

English: The central idea of the poem is to express the intense need for energy, social unity, and selfless efforts from the youth, which are essential for bringing positive change and new creation in society. The poet uses powerful natural forces like lightning, rain, and wind symbolically to make a strong appeal for the nation's bright future.

पाठातील महत्त्वाचे मुद्दे (Key Points for Revision):

• कवयित्री विजेच्या शक्तीद्वारे लोकांमध्ये, विशेषतः तरुणांमध्ये, नवचैतन्य आणि उत्साह निर्माण व्हावा, अशी अपेक्षा करतात.

  
  

• पावसाच्या सरींनी समाजातील जाती-धर्माचे सर्व भेदाभेद नष्ट करून सामाजिक एकता साधावी, हा विचार मांडला आहे.

  
  

• देशातील तरुणांनी नवनिर्माणाच्या विचाराने प्रेरित होऊन स्वतःच्या वैयक्तिक गरजांचा त्याग करावा, असे आवाहन केले आहे.

  
  

• या एकत्रित प्रयत्नांतून भारतभूमीचे नाव जगात सर्वदूर पसरावे (उजळावे), हा कवितेचा अंतिम संदेश आहे.

  
  

• कविता नवनिर्माणाचा ध्यास आणि बदलाची तीव्र इच्छा व्यक्त करते.

  
  

Glossary (शब्दार्थ)

Poetry-Specific: ओळींचा सरळ अर्थ लिहा

चरण १:

• 
  

  संदर्भ: प्रस्तुत ओळी कवयित्री प्रतिमा इंगोले यांच्या 'पुन्हा एकदा' या कवितेतील आहेत. यात त्यांनी नवनिर्माणासाठी आवश्यक असलेल्या ऊर्जेचे आणि चैतन्याचे आवाहन केले आहे.

  
  
• 
  

  सरळ अर्थ: कवयित्री म्हणतात की, पुन्हा एकदा आकाशात वीज चमकावी. ती खाली उतरावी आणि लोकांच्या रक्तात भिनावी. त्या ऊर्जेने त्यांचे स्नायू पेटून उठावेत आणि सर्वांनी मिळून बदलाचा एकदा जोरदार पुकार (घोषणा) करावा.

  
  

चरण २:

• 
  

  संदर्भ: प्रस्तुत ओळी कवयित्री प्रतिमा इंगोले यांच्या 'पुन्हा एकदा' या कवितेतील आहेत. यात त्यांनी सामाजिक एकतेची अपेक्षा व्यक्त केली आहे.

  
  
• 
  

  सरळ अर्थ: कवयित्री म्हणतात की, पुन्हा एकदा पावसाच्या सरींनी गोल गोल फिरत (पिंगा घालत) , बेभान होऊन जमिनीवर कोसळावे. ज्याप्रमाणे पावसामुळे माती एकमेकांत मिसळून एक होते , त्याचप्रमाणे समाजातील सर्व प्रकारचे भेदाभेद पुसून टाकून माणसे पुन्हा एकदा एक व्हावीत.

  
  

चरण ३:

• 
  

  संदर्भ: प्रस्तुत ओळी कवयित्री प्रतिमा इंगोले यांच्या 'पुन्हा एकदा' या कवितेतील आहेत. यात त्यांनी देशातील तरुणांना नवनिर्माणासाठी प्रेरित होण्याचे आवाहन केले आहे.

  
  
• 
  

  सरळ अर्थ: कवयित्री म्हणतात की, पुन्हा एकदा असा प्रेरणादायी वारा घुमावा , ज्यामुळे इथला तरुण वर्ग भारला जावा, म्हणजेच प्रेरित व्हावा. नवनिर्माणाची चाहूल लागताच त्याने स्वतःची तहान-भूक विसरून जावी  आणि स्वतःला देशकार्यासाठी समर्पित करावे. यातून आपली भारतभूमी पुन्हा एकदा दिशांच्या टोकापर्यंत (दिगंतात) उजळून निघावी.

  
  

True or False (चूक की बरोबर) with Reasons

विधान १: कवयित्रीला वीज लोकांच्या रक्तात भिनावी असे वाटते.

• उत्तर: बरोबर. कारण, कवितेत 'भिनावी रक्तात' असा स्पष्ट उल्लेख आहे.

  
  

विधान २: पावसाच्या सरींनी समाजातील भेदाभेद वाढवावेत, अशी कवयित्रीची इच्छा आहे.

• उत्तर: चूक. कारण, पावसाच्या सरींनी 'पुसून टाकीत भेदाभेद' असे व्हावे, अशी त्यांची इच्छा आहे.

  
  

विधान ३: नवनिर्माणाची जबाबदारी देशातील युवकांनी घ्यावी, असे कवयित्रीला वाटते.

• उत्तर: बरोबर. कारण, 'युवक इथला भारला जावा' या ओळीतून कवयित्रीने तरुणांना आवाहन केले आहे.

  
  

विधान ४: नवनिर्माणाच्या ध्यासाने तरुणांनी स्वतःची तहान-भूक विसरावी.

• उत्तर: बरोबर. कारण, कवितेत 'भुलावी तहान विसरावी भूक' असे म्हटले आहे.

  
  

विधान ५: कवयित्रीच्या मते, नवनिर्माणाच्या चाहूलीने भूमी अंधकारमय होईल.

• उत्तर: चूक. कारण, त्यांच्या मते नवनिर्माणाच्या चाहूलीने 'उजळावी भूमी दिगंतात' अशी अपेक्षा आहे.

  
  

Personal Opinion (स्वमत):

प्रश्न १: कवितेचा तुम्हांला समजलेला भावार्थ स्पष्ट करा.

• उत्तर: 'पुन्हा एकदा' या कवितेत कवयित्री प्रतिमा इंगोले यांनी देशात एका मोठ्या सकारात्मक बदलाची अपेक्षा व्यक्त केली आहे. ही केवळ एक कविता नसून, नवनिर्माणासाठी केलेले एक शक्तिशाली आवाहन आहे.

  माझ्या मते, या कवितेचा भावार्थ असा आहे की, देशातील मरगळ झटकून टाकण्यासाठी आणि प्रगती करण्यासाठी एका नव्या ऊर्जेची आणि चैतन्याची गरज आहे. ही ऊर्जा विजेप्रमाणे लोकांच्या नसानसांत भिनली पाहिजे. समाजाच्या प्रगतीतील सर्वात मोठा अडथळा म्हणजे 'भेदाभेद'. कवयित्रीला वाटते की, पावसाप्रमाणे सर्वांना समान मानून हे भेदाभेद नष्ट केले पाहिजेत, तेव्हाच खरी एकता साधेल. ही क्रांती घडवण्याची खरी शक्ती तरुणांमध्ये आहे. म्हणून, तरुणांनी वैयक्तिक सुखाचा विचार न करता, देशसेवेसाठी स्वतःला वाहून घेतले पाहिजे. तरच आपला देश जगात चमकेल. थोडक्यात, उत्साह, एकता आणि निस्वार्थी सेवा हाच या कवितेचा खरा भावार्थ आहे.

• उत्तर लिहिताना वापरावे असे महत्त्वाचे शब्द: नवनिर्माण, ऊर्जा, चैतन्य, एकता, भेदाभेद, युवक, निस्वार्थी सेवा.

प्रश्न २: 'मातीत माती व्हावी एक, पुसून टाकीत भेदाभेद' या काव्यपंक्तीतील सामाजिक आशय स्पष्ट करा.

• उत्तर: कवयित्री प्रतिमा इंगोले यांच्या 'पुन्हा एकदा' या कवितेतील या ओळी सामाजिक एकात्मतेचा अत्यंत महत्त्वाचा संदेश देतात. या ओळींचा वरवरचा अर्थ पावसाने माती एकजीव होणे असा असला, तरी त्यामागे एक खोल सामाजिक आशय दडलेला आहे.

  'मातीत माती व्हावी एक' याचा सामाजिक अर्थ आहे की, या देशात राहणाऱ्या सर्व माणसांनी, मग ते कोणत्याही जातीचे, धर्माचे, पंथाचे किंवा वर्गाचे असोत, त्यांनी एकत्र यावे. त्यांच्यात कोणताही भेदभाव उरता कामा नये. 'पुसून टाकीत भेदाभेद' यातून कवयित्री समाजातील विषमता, उच्च-नीचता आणि अस्पृश्यता यांसारख्या वाईट गोष्टी पूर्णपणे नष्ट व्हाव्यात, अशी अपेक्षा व्यक्त करतात. ज्याप्रमाणे पाऊस बरसताना तो मातीत कोणताही भेद करत नाही, त्याचप्रमाणे माणसांनीही एकमेकांशी वागताना कोणताही भेदभाव न करता एकोप्याने राहावे, हाच या ओळींमागील महत्त्वाचा सामाजिक आशय आहे.

• उत्तर लिहिताना वापरावे असे महत्त्वाचे शब्द: सामाजिक आशय, एकता, भेदाभेद, विषमता, जाती-धर्म, समानता, एकोपा.

Bilingual Poetry Appreciation (रसग्रहण)

मराठी:

• कवितेच्या कवयित्री: प्रतिमा इंगोले

• कवितेचा विषय: देशात नवनिर्माण घडवून आणण्यासाठी आवश्यक असलेल्या चैतन्याची, एकतेची आणि तरुणांच्या प्रेरणादायी कृतीची गरज व्यक्त करणे, हा कवितेचा विषय आहे.

• मध्यवर्ती कल्पना: वीज, पाऊस आणि वारा या नैसर्गिक प्रतीकांच्या माध्यमातून समाजात सकारात्मक बदल घडवून आणण्याचे आणि तरुणांना देशकार्यासाठी प्रेरित करण्याचे शक्तिशाली आवाहन करणे, ही कवितेची मध्यवर्ती कल्पना आहे.

• आवडलेली ओळ: "युवक इथला भारला जावा, भुलावी तहान विसरावी भूक"

• कविता आवडण्याचे कारण: ही कविता अत्यंत प्रभावी आणि प्रेरणादायी आहे. विशेषतः, तरुणांना देशसेवेसाठी स्वतःला विसरून काम करण्याचे आवाहन करणाऱ्या ओळी मला खूप आवडल्या. यातून देशाच्या उज्ज्वल भविष्यासाठी तरुणांची भूमिका किती महत्त्वाची आहे, हे अधोरेखित होते. कवितेची भाषा ओजस्वी असून ती मनात उत्साह निर्माण करते.

  
  

English:

• Poet: Pratima Ingole

• Subject of the Poem: The subject of the poem is to express the need for energy, unity, and inspirational action from the youth to bring about a new creation in the country.

• Central Idea: The central idea is to make a powerful appeal for positive social change and to inspire the youth for nation-building, using natural symbols like lightning, rain, and wind.

• Favourite Line: "Yuvak ithala bharla java, bhulavi tahan visaravi bhuk" (May the youth here be inspired, may they forget thirst and hunger).

• Why I like the poem: This poem is very effective and inspiring. I especially liked the lines that call upon the youth to forget themselves for the service of the nation. It highlights the crucial role of youth in the bright future of the country. The powerful language of the poem creates a sense of enthusiasm.

मागील बोर्ड परीक्षेत आलेले प्रश्न (Previous Years' Board Questions):

प्रश्न १: 'पुन्हा एकदा' या कवितेत कवयित्रीने तरुणांकडून कोणत्या अपेक्षा व्यक्त केल्या आहेत?

• उत्तर: 'पुन्हा एकदा' या कवितेत कवयित्री प्रतिमा इंगोले यांनी देशाच्या नवनिर्माणाची जबाबदारी मुख्यत्वे तरुणांवर सोपवली आहे. त्यांच्या मते, देशात सकारात्मक बदल घडवून आणण्याची प्रचंड शक्ती तरुणांमध्ये आहे.

  
  

  कवयित्री तरुणांकडून अपेक्षा करतात की, त्यांनी एका नव्या, प्रेरणादायी विचाराने भारून जावे. एकदा का त्यांच्या मनात नवनिर्माणाची ज्योत पेटली, की त्यांनी आपले सर्व वैयक्तिक स्वार्थ, गरजा आणि सुखसोयी विसरून जाव्यात. देशाच्या सेवेपुढे त्यांनी आपली तहान-भूक विसरून, पूर्णपणे स्वतःला झोकून देऊन काम करावे. तरुणांच्या अशा निस्वार्थी आणि अथक प्रयत्नांमुळेच देशाचे नाव सर्व जगात उजळून निघेल, अशी कवयित्रींना खात्री आहे. थोडक्यात, निस्वार्थी सेवा आणि देशासाठी समर्पण ही तरुणांकडून त्यांची प्रमुख अपेक्षा आहे.

  
  

प्रश्न २: 'पुन्हा एकदा चमकावी वीज' या पहिल्या कडव्याचा तुम्हांला समजलेला अर्थ स्पष्ट करा.

• उत्तर: कवयित्री प्रतिमा इंगोले यांनी 'पुन्हा एकदा' या कवितेची सुरुवात या अत्यंत ओजस्वी आणि ऊर्जा देणाऱ्या कडव्याने केली आहे. हे कडवे केवळ नैसर्गिक घटनेचे वर्णन नसून, ते एका मोठ्या बदलासाठी आवश्यक असलेल्या चैतन्याचे प्रतीक आहे.

  
  

  या कडव्याचा अर्थ असा आहे की, देशातील लोकांमध्ये आलेली मरगळ, निराशा आणि निष्क्रियता झटकून टाकण्यासाठी विजेसारख्या प्रचंड ऊर्जेची गरज आहे. कवयित्रीला वाटते की, ही विजेची शक्ती केवळ बाहेर कडाडून थांबू नये, तर ती प्रत्येकाच्या शरीरात, रक्तात आणि स्नायूंमध्ये भिनावी. या आंतरिक ऊर्जेमुळे लोकांनी पेटून उठावे आणि सर्वांनी मिळून एका नव्या बदलाची घोषणा (पुकार) करावी. हे कडवे म्हणजे समाजाला निष्क्रियतेतून बाहेर काढून कृतिशील बनवण्यासाठी केलेले एक शक्तिशाली आवाहन आहे.

About BhashaLab

BhashaLab is a dynamic platform dedicated to the exploration and mastery of languages - operating both online and offline. Aligned with the National Education Policy (NEP) 2020 and the National Credit Framework (NCrF), we offer language education that emphasizes measurable learning outcomes and recognized, transferable credits.

We offer:

1. NEP alligned offline language courses for degree colleges - English, Sanskrit, Marathi and Hindi

2. NEP alligned offline language courses for schools - English, Sanskrit, Marathi and Hindi

3. Std VIII, IX and X - English and Sanskrit Curriculum Tuitions - All boards

4. International English Olympiad Tuitions - All classes

5. Basic and Advanced English Grammar - Offline and Online - Class 3 and above

6. English Communication Skills for working professionals, adults and students - Offline and Online

Contact: +91 86577 20901, +91 97021 12044

Mail: info@bhashalab.com

Website: www.bhashalab.com

Found any mistakes or suggestions? Click here to send us your feedback!