12. रोजनिशी - Rojanisi - Class 7 - Sulabhbharati

Lesson Type: Prose (पाठ)

Lesson Number: १२

Lesson Title: रोजनिशी

Author/Poet's Name: (Not specified, as this is an instructional lesson)

Bilingual Summary (सारांश)

मराठी: 'रोजनिशी' हा पाठ विद्यार्थ्यांना रोजनिशी (डायरी) लिहिण्याची सवय लागावी, या हेतूने दिला आहे. रोजनिशी लिहिल्याने माणसाला जीवनाकडे बघण्याची नवी दृष्टी मिळते. या पाठात वैष्णवी नावाच्या मुलीने लिहिलेल्या तीन दिवसांच्या रोजनिशीची पाने (diary entries) दिली आहेत. १४ नोव्हेंबर: वैष्णवीच्या शाळेत 'बालदिन' साजरा झाला, ज्यात तिने 'क्रांतिज्योती सावित्रीबाई फुले' यांची वेशभूषा केली. १५ नोव्हेंबर: 'सुगीचे दिवस' पाहण्यासाठी शिक्षक मुलांना गावशिवारात (शेतात) घेऊन गेले. तिथे मुलांनी ज्वारी, तूर, कापूस अशी पिके पाहिली आणि बोरांच्या झाडाची आंबट-गोड बोरे खाल्ली. १७ नोव्हेंबर: वैष्णवीचा वाढदिवस होता. त्यानिमित्त ती एका आदिवासी वसतिगृहात गेली आणि तिने तेथील मुलांना खाऊचे वाटप केले. आई-वडिलांपासून दूर आलेल्या त्या मुलांना पाहून वैष्णवीला गहिवरून आले.

English: This lesson aims to teach students the habit of writing a diary (रोजनिशी), which gives a person a new perspective on life. The lesson provides three diary entries written by a girl named Vaishnavi. November 14: 'Children's Day' (बालदिन) was celebrated in Vaishnavi's school, where she participated in a costume competition dressed as 'Krantijyoti Savitribai Phule'. November 15: The teacher took the students to the village fields (गावशिवार) to see the 'harvest season' (सुगीचे दिवस). The children saw crops like jowar and cotton, and ate sweet and sour berries (बोरं) from a tree. November 17: It was Vaishnavi's birthday. On this occasion, she visited a tribal (आदिवासी) hostel (वसतिगृह) and distributed snacks to the children living there. Vaishnavi felt very emotional (गहिवरून आलं) seeing those children who were living far away from their parents.

Bilingual Theme / Central Idea (मध्यवर्ती कल्पना)

मराठी: या पाठाची मध्यवर्ती कल्पना 'रोजनिशी लेखनाचे महत्त्व' ही आहे. रोजनिशी म्हणजे दिवसभरातील महत्त्वाच्या घटना, विचार आणि भावना यांची नोंद ठेवणे. वैष्णवीच्या रोजनिशीच्या माध्यमातून, शाळेतील उपक्रम (बालदिन), निसर्गाचा अनुभव (गावशिवार भेट) आणि सामाजिक जाणीव (वसतिगृह भेट) अशा विविध पैलूंवर प्रकाश टाकला आहे. रोजनिशी लिहिल्याने आपल्याला आपले जीवन अधिक चांगल्या प्रकारे समजते आणि आपल्याला 'शिकण्याची नवी उमेद' मिळते, हा या पाठाचा मुख्य संदेश आहे.

English: The central idea of this lesson is the 'importance of diary writing' (रोजनिशी लेखन). A diary is a record of the day's important events, thoughts, and feelings. Through Vaishnavi's diary, the lesson highlights various aspects of life, such as school activities (Children's Day), experiences with nature (visit to the fields), and social awareness (visit to the hostel). The main message is that writing a diary helps us understand our lives better and gives us a 'new zeal for learning' (शिकण्याची नवी उमेद).

पाठातील महत्त्वाचे मुद्दे (Key Points for Revision):

• रोजनिशी लिहिल्याने माणसाला जीवनाकडे बघण्याची नवी दृष्टी मिळते.

• १४ नोव्हेंबरला 'बालदिन' साजरा झाला, ज्यात वैष्णवी 'क्रांतिज्योती सावित्रीबाई फुले' बनली होती.

• १५ नोव्हेंबरला मुले 'सुगीचे दिवस' पाहण्यासाठी गावशिवारात गेली होती.

• शिवारात मुलांनी मोत्यासारखी ज्वारी, तुरीच्या शेंगा, भुईमुग आणि कपाशी (कापूस) पाहिली.

• मुलांनी आंबट, गोड, तुरट चवीची बोरं खाल्ली.

• १७ नोव्हेंबरला वैष्णवीने आपला वाढदिवस आदिवासी वसतिगृहातील मुलांना खाऊ वाटून साजरा केला.

Bilingual Character Sketch (पात्रांचे स्वभावचित्रण): (If Applicable)

वैष्णवी (Vaishnavi):

• मराठी: वैष्णवी एक संवेदनशील (sensitive), निरीक्षणशील (observant) आणि नवीन गोष्टी शिकणारी मुलगी आहे. तिला 'रोजनिशी' लिहिण्याचा नवीन छंद जडला आहे. ती शाळेच्या उपक्रमात (बालदिन) उत्साहाने भाग घेते. ती निसर्गप्रेमी आहे (शिवारातील बोरांची चव तिच्या जिभेवर रेंगाळते) आणि सामाजिक जाणीव (social awareness) असलेली मुलगी आहे (वाढदिवस वसतिगृहात साजरा करते).

  
  

  English: Vaishnavi is a sensitive, observant, and curious girl. She has a new hobby of writing a diary. She enthusiastically participates in school activities (Children's Day). She is a nature lover (savors the taste of the berries) and is socially aware (celebrates her birthday at a tribal hostel).

Glossary (शब्दार्थ)

(Poetry-Specific Sections: "ओळींचा सरळ अर्थ लिहा" and "रसग्रहण" are not applicable for this prose lesson.)

True or False (चूक की बरोबर) with Reasons

1. विधान: वैष्णवीच्या शाळेत १५ नोव्हेंबरला बालदिन साजरा करण्यात आला. उत्तर: चूक.

   कारण, '१४ नोव्हेंबर' रोजी वैष्णवीच्या शाळेत 'बालदिन' साजरा करण्यात आला.

   
   

2. विधान: वेशभूषा स्पर्धेत वैष्णवीने राणी लक्ष्मीबाईंची वेशभूषा केली. उत्तर: चूक.

   कारण, 'या स्पर्धेमध्ये मी क्रांतिज्योती सावित्रीबाई फुले यांची वेशभूषा केली.'

   
   

3. विधान: गावशिवारात मुले पेरू, सीताफळ, आवळा, चिंच, बोर अशा झाडांवरची फळे खाण्यासाठी दगड मारू लागली. उत्तर: चूक.

   कारण, 'फळं खाण्याच्या तीव्र इच्छेनं मुलं बोरीच्या झाडाला दगडं मारू लागली.' (सर्व झाडांना नाही).

   
   

4. विधान: वैष्णवीने आपला वाढदिवस मित्र-मैत्रिणींना पार्टी देऊन साजरा केला. उत्तर: चूक.

   कारण, 'वाढदिवसाच्या निमित्तानं आम्ही आदिवासी समाज कल्याण विभागाच्या एका वसतिगृहात गेलो' आणि तिथे खाऊ वाटप केला.

   
   

5. विधान: वसतिगृहातील मुलांना पाहून वैष्णवीला खूप आनंद झाला. उत्तर: चूक.

   कारण, 'आईवडिलांपासून दूर आलेल्या त्या मुलांना पाहून मला खूप गहिवरून आलं होतं.' (ती भावुक झाली होती).

Personal Opinion (स्वमत) 5 questions:

प्रश्न १: 'रोजनिशी का लिहावी?' याबद्दल तुमचे मत काय आहे?

उत्तर: 'रोजनिशी' या पाठात सांगितल्याप्रमाणे, रोजनिशी लिहिल्याने जीवनाकडे बघण्याची 'नवी दृष्टी' मिळते, हे मला पटते. माझ्या मते, रोजनिशी रोजच्या रोज लिहिली पाहिजे. दिवसभरात अनेक चांगल्या-वाईट घटना घडतात, पण आपण त्या विसरून जातो. रोजनिशी लिहिल्याने आपल्याला त्या घटना, आपल्या भावना आणि आपण काय शिकलो, हे नोंदवून ठेवता येते. वैष्णवीने जसे बालदिन, शिवार भेट आणि वाढदिवस नोंदवून ठेवले, तसे केल्याने भविष्यात या आठवणी वाचून आपल्याला आनंद मिळतो आणि स्वतःच्या चुकांमधून शिकता येते.

उत्तर लिहिताना वापरावे असे महत्त्वाचे शब्द: रोजनिशी, नवी दृष्टी, आठवणी, नोंद करणे, भावना, अनुभव, शिकणे, आनंद.

प्रश्न २: वैष्णवीच्या रोजनिशीतील कोणते पान (दिवस) तुम्हांला सर्वात जास्त आवडले आणि का?

उत्तर: 'रोजनिशी' या पाठात वैष्णवीने तीन दिवसांच्या नोंदी केल्या आहेत. मला वैष्णवीच्या रोजनिशीतील '१७ नोव्हेंबर' हे पान (तिच्या वाढदिवसाचे) सर्वात जास्त आवडले. याचे कारण असे की, आजकाल बहुतेक मुले आपला वाढदिवस पार्टी करून साजरा करतात. पण वैष्णवीने आपला वाढदिवस आदिवासी वसतिगृहातील गरजू मुलांना खाऊ वाटून साजरा केला. तिचा हा विचार खूप वेगळा आणि सामाजिक जाणीव दाखवणारा आहे. त्या मुलांना पाहून तिला 'गहिवरून आले', यातून तिची संवेदनशीलता (sensitivity) दिसून येते.

उत्तर लिहिताना वापरावे असे महत्त्वाचे शब्द: १७ नोव्हेंबर, वाढदिवस, आदिवासी वसतिगृह, खाऊ वाटप, सामाजिक जाणीव, संवेदनशीलता, गहिवरून येणे.

प्रश्न ३: 'सुगीचे दिवस' पाहण्यासाठी गावशिवारात गेलेल्या मुलांनी काय मजा केली?

उत्तर: 'रोजनिशी' या पाठात वैष्णवीने १५ नोव्हेंबरच्या शिवार भेटीचे वर्णन केले आहे. 'सुगीचे दिवस' पाहण्यासाठी शिवारात गेलेल्या मुलांनी प्रथम मोत्यासारखी ज्वारी, तुरीच्या शेंगा आणि कापूस अशी पिके बघून आनंद झाला. त्यानंतर, फळांनी लदबदलेली झाडे पाहून त्यांना फळे खाण्याची तीव्र इच्छा झाली. मुलांनी बोरीच्या झाडाला दगडं मारून भरपूर बोरे पाडली. ती सर्व बोरे पटपट गोळा करून त्यांनी त्यावर यथेच्छ ताव मारला (मनसोक्त खाल्ली) आणि आंबट, गोड, तुरट चवींचा आस्वाद घेतला.

उत्तर लिहिताना वापरावे असे महत्त्वाचे शब्द: सुगीचे दिवस, गावशिवार, ज्वारी, कापूस, बोरीच्या झाड, दगडं मारणे, यथेच्छ ताव मारला, आस्वाद.

प्रश्न ४: वसतिगृहातील मुलांना पाहून वैष्णवीला 'शिकण्याची नवी उमेद' का मिळाली असावी?

उत्तर: 'रोजनिशी' या पाठात वैष्णवीने १७ नोव्हेंबरच्या तिच्या अनुभवाचे वर्णन केले आहे. वसतिगृहातील मुले 'दुर्गम' भागांतून (remote areas) शिक्षणासाठी आली होती. ती आई-वडिलांपासून दूर राहून, अनेक अडचणींचा सामना करत शिकत होती. वैष्णवीला स्वतःच्या घरी आई-बाबांसोबत राहून सर्व सोयी-सुविधा मिळत होत्या. त्या मुलांची शिकण्याची जिद्द आणि त्यांचे कष्ट पाहून वैष्णवीला नक्कीच प्रेरणा मिळाली असावी. त्यांच्या त्यागाच्या तुलनेत आपले कष्ट काहीच नाहीत, हे तिला जाणवले असावे, म्हणून तिला 'शिकण्याची नवी उमेद' मिळाली.

उत्तर लिहिताना वापरावे असे महत्त्वाचे शब्द: नवी उमेद, वसतिगृह, दुर्गम भाग, आई-वडिलांपासून दूर, शिकण्याची जिद्द, प्रेरणा, सोयी-सुविधा.

प्रश्न ५: 'बालदिन' साजरा करण्याच्या वैष्णवीच्या शाळेतील पद्धतीबद्दल तुमचे मत लिहा.

उत्तर: 'रोजनिशी' या पाठातील १४ नोव्हेंबरच्या नोंदीनुसार, वैष्णवीच्या शाळेत बालदिन चांगल्या प्रकारे साजरा झाला. माझ्या मते, वैष्णवीच्या शाळेतील पद्धत खूप चांगली आहे. फक्त खाऊ न वाटता, त्यांनी 'सांस्कृतिक कार्यक्रम' आणि 'वेशभूषा स्पर्धा' आयोजित केली. यामुळे मुलांना थोर पुरुषांविषयी (उदा. सावित्रीबाई फुले) माहिती मिळते, त्यांची 'प्रसिद्ध वचने' सादर केल्याने मुलांच्या ज्ञानात भर पडते आणि त्यांना व्यासपीठावर येण्याची संधी मिळते. अशा प्रकारे बालदिन साजरा केल्याने मुलांच्या कलागुणांना वाव मिळतो.

उत्तर लिहिताना वापरावे असे महत्त्वाचे शब्द: बालदिन, वेशभूषा स्पर्धा, थोर पुरुष, प्रसिद्ध वचने, सांस्कृतिक कार्यक्रम, कलागुणांना वाव, कौतुकास्पद.

मागील बोर्ड परीक्षेत आलेले प्रश्न (Previous Years' Board Questions): - 5 questions

प्रश्न १: वैष्णवीच्या शाळेत 'बालदिन'  कसा साजरा झाला, ते रोजनिशीच्या आधारे लिहा.

• उत्तर: 'रोजनिशी' या पाठात वैष्णवीने '१४ नोव्हेंबर' रोजी तिच्या रोजनिशीत शाळेत साजरा झालेल्या 'बालदिनाचे'  वर्णन केले आहे.

  वैष्णवीच्या शाळेत बालदिनानिमित्त 'सांस्कृतिक कार्यक्रम'  झाले. 'वेशभूषा स्पर्धा' हे मुख्य आकर्षण होते, ज्यात मुलांनी 'पारंपरिक वेशभूषा' तसेच 'विविध थोर पुरुषांची वेशभूषा'  धारण केली होती. वैष्णवीने स्वतः 'क्रांतिज्योती सावित्रीबाई फुले'  यांची वेशभूषा केली होती. प्रमुख पाहुणे 'डॉ. रमेश कोठावळे' यांनी शुभेच्छा दिल्या आणि शेवटी सर्वांना 'खाऊ'  दिला.

  
  

प्रश्न २: 'सुगीचे दिवस'  म्हणजे काय? वैष्णवी आणि तिच्या मित्रांनी शिवारात काय काय पाहिले?

• उत्तर: 'रोजनिशी' या पाठात '१५ नोव्हेंबरच्या'  नोंदीमध्ये, श्री. पाटीलसर मुलांना 'सुगीचे दिवस' दाखवण्यासाठी 'गावशिवारात'  घेऊन गेले होते. 'सुगीचे दिवस' म्हणजे पिकांच्या कापणीचा किंवा काढणीचा हंगाम (harvest season).

  शिवारात गेल्यावर मुलांना प्रत्यक्ष 'सुगी' पाहायला मिळाली. त्यांनी 'मोत्यासारखी ज्वारी असलेली कणसं', 'तुरीच्या शेंगा', 'भुईमुगाच्या शेंगा' आणि 'कपाशीच्या बोंडांतून डोकावणारा पांढराशुभ्र कापूस'  अशी विविध पिके पाहिली. त्याचबरोबर, त्यांनी 'पेरू, सीताफळ, आवळा, चिंच, बोर'  ही फळांनी 'लदबदलेली' झाडेही पाहिली.

  
  

प्रश्न ३: वैष्णवीला 'शिकण्याची नवी उमेद'  का मिळाली?

• उत्तर: 'रोजनिशी' या पाठात '१७ नोव्हेंबर' रोजी वैष्णवीने तिच्या वाढदिवसानिमित्त एका 'आदिवासी वसतिगृहाला'  भेट दिली होती.

  त्या वसतिगृहात 'आदिवासी दुर्गम भागांतली मुलंमुली'  'शिक्षणासाठी' राहत होती. ही मुले 'आईवडिलांपासून दूर'  राहून, अनेक अडचणींचा सामना करत शिकत होती. त्यांची शिकण्याची 'तळमळ' आणि 'प्रयत्न' पाहून वैष्णवीला स्वतःच्या 'शिकण्याची' किंमत नव्याने समजली. त्या मुलांच्या संघर्षातून प्रेरणा घेऊनच वैष्णवीला 'शिकण्याची नवी उमेद मिळाली'.

  
  

प्रश्न ४: वैष्णवीने तिचा 'वाढदिवस'  कोणासोबत व कसा साजरा केला?

• उत्तर: 'रोजनिशी' या पाठात '१७ नोव्हेंबर' रोजी वैष्णवीचा 'वाढदिवस'  होता. या दिवसाची नोंद तिने आपल्या रोजनिशीत केली आहे.

  वैष्णवीने तिचा वाढदिवस 'आदिवासी समाज कल्याण विभागाच्या एका वसतिगृहात'  जाऊन साजरा केला. या वसतिगृहात 'आदिवासी दुर्गम भागांतली मुलंमुली'  शिक्षणासाठी राहतात. वैष्णवीने त्या 'सर्व मुलांना' तिच्या 'वाढदिवसाच्या निमित्तानं खाऊचं वाटप'  केले. अशा प्रकारे, तिने आपला आनंद गरजू मुलांसोबत वाटून तिचा वाढदिवस साजरा केला.

प्रश्न ५: 'रोजनिशी' पाठाचा 'प्रयोजन'  (उद्देश) काय आहे, ते तुमच्या शब्दांत स्पष्ट करा.

• उत्तर: 'रोजनिशी' हा पाठ वैष्णवी  नावाच्या मुलीने लिहिलेल्या दैनंदिनीच्या काही पानांचे उदाहरण म्हणून दिला आहे.

  या पाठाचा 'प्रयोजन' (उद्देश) पाठाच्या प्रस्तावनेतच स्पष्ट केला आहे. 'रोजनिशी कशी लिहितात हे विद्यार्थ्यांना समजावे',  हा पहिला उद्देश आहे. 'त्यांनी (विद्यार्थ्यांनी) रोजनिशी लिहावी'  (Students should write their own diary), हा दुसरा उद्देश आहे. रोजनिशी लिहिल्याने 'जीवनाकडे बघण्याची नवी दृष्टी मिळते', हे महत्त्व पटवून देणे, हा या पाठाचा मुख्य उद्देश आहे.

About BhashaLab

BhashaLab is a dynamic platform dedicated to the exploration and mastery of languages - operating both online and offline. Aligned with the National Education Policy (NEP) 2020 and the National Credit Framework (NCrF), we offer language education that emphasizes measurable learning outcomes and recognized, transferable credits.

We offer:

1. NEP alligned offline language courses for degree colleges - English, Sanskrit, Marathi and Hindi

2. NEP alligned offline language courses for schools - English, Sanskrit, Marathi and Hindi

3. Std VIII, IX and X - English and Sanskrit Curriculum Tuitions - All boards

4. International English Olympiad Tuitions - All classes

5. Basic and Advanced English Grammar - Offline and Online - Class 3 and above

6. English Communication Skills for working professionals, adults and students - Offline and Online

Contact: +91 86577 20901, +91 97021 12044

Mail: info@bhashalab.com

Website: www.bhashalab.com

Found any mistakes or suggestions? Click here