13. शिफन- Chiffon - Class 9 - Aksharbharati

Lesson Type: Poetry

Lesson Number: १३

Lesson Title: तिफन

Poet's Name: विठ्ठल वाघ

Bilingual Summary (सारांश)

Marathi:

'तिफन' ही कवी विठ्ठल वाघ यांनी वऱ्हाडी बोलीत लिहिलेली एक प्रसिद्ध कविता आहे. या कवितेत पेरणीच्या दिवसाचे अत्यंत जिवंत चित्र रेखाटले आहे. काळ्या मातीत तिफन चालत आहे, आकाशात वीज नाचत आहे आणि ढग ढोलासारखे वाजत आहेत. सदाशिव (शेतकरी) बैलांना हाकत आहे, तर पाराबती (त्याची पत्नी) पोटाला पदर बांधून पेरणी करत आहे. तिने आपले लहान बाळ जवळच एका झोळीत ठेवले आहे. कवी ओल्या मातीच्या कस्तुरीसारख्या सुगंधाचे, सरीमध्ये पडलेल्या बियाणांचे ('हसरं चांदनं') आणि शेतकऱ्याच्या 'हिरव्या स्वप्नाचे' सुंदर वर्णन करतात. शेतकऱ्याच्या पायात काटा रुततो, रक्त वाहते, पण त्यागातूनच त्याचे हिरवे स्वप्न फुलते, हा आशावादी विचार मांडून कविता संपते.

English:

'Tifan' is a famous poem by poet Vitthal Wagh, written in the Varhadi dialect. The poem paints a vivid picture of a sowing day. The 'Tifan' (a seed drill) moves through the black soil, lightning dances in the sky, and clouds rumble like drums. Sadashiv (the farmer) drives the bullocks, while Parvati (his wife) sows the seeds, having tied her sari around her waist. She has kept her young child in a cradle nearby. The poet beautifully describes the musk-like fragrance of the wet soil, the seeds in the furrow ('smiling moonlight'), and the farmer's 'green dream'. The poem concludes on an optimistic note, showing that a thorn pricks the farmer's foot and blood flows, but it is through this sacrifice that his green dream blossoms.

Bilingual Theme / Central Idea (मध्यवर्ती कल्पना)

Marathi:

पेरणीच्या कामात गुंतलेल्या शेतकऱ्याचे निसर्गाशी असलेले अतूट नाते, त्याच्या मनात भविष्यातील पिकांविषयी असलेली स्वप्ने आणि शेतीकामातील कष्ट व आनंद यांचा वऱ्हाडी बोलीतून मातीचा गंध देणारा अनुभव वाचकांपर्यंत पोहोचवणे, ही या कवितेची मध्यवर्ती कल्पना आहे. शेतकऱ्याच्या त्यागातूनच समृद्धीचे स्वप्न साकार होते, हा विचार या कवितेचा आत्मा आहे.

English:

The central idea of the poem is to convey to the reader the authentic, earthy experience of a farmer engaged in sowing, highlighting his unbreakable bond with nature, his dreams for the future crop, and the toil and joy involved in farming, all through the Varhadi dialect. The core thought is that the dream of prosperity is realized only through the farmer's sacrifice.

पाठातील महत्त्वाचे मुद्दे (Key Points for Revision):

ही कविता वऱ्हाडी बोलीत असून, ती पेरणीच्या हंगामाचे वर्णन करते.

सदाशिव (शेतकरी) आणि पाराबती (शेतकरीण) हे नंदी बैलांच्या साथीने तिफणीने पेरणी करत आहेत.

पाऊस, वीज आणि ढग हे निसर्ग घटक शेतकऱ्याच्या कामात उत्साहाने सहभागी झाले आहेत.

कवितेत शेतकऱ्याच्या कष्टाचे (पायात काटा रुतणे) आणि त्याच्या स्वप्नांचे (हिरवे सपान) सुंदर चित्रण आहे.

शेतकऱ्याच्या त्यागातून आणि कष्टातूनच हिरवे स्वप्न (समृद्ध पीक) साकार होते, हा कवितेचा संदेश आहे.

Glossary (शब्दार्थ)

Poetry-Specific: ओळींचा सरळ अर्थ लिहा

चरण १:

काया मातीत मातीत तिफन चालते तिफन चालते

ईज नाचते थयथय ढग ढोल वाजवते

नंदी बैलाच्या जोळीले सदाशीव हकालते

वटी बांधून पोटाले पाराबती उनारते

संदर्भ: प्रस्तुत ओळी कवी विठ्ठल वाघ यांच्या 'तिफन' या कवितेतील आहेत. यात कवी पेरणीच्या कामाची सुरुवात आणि त्यातील नैसर्गिक वातावरणाचे वर्णन करत आहेत.

सरळ अर्थ: काळ्याभोर मातीमध्ये पेरणीसाठी तिफण चालत आहे. आकाशात वीज थयथय नाचत आहे आणि ढग ढोलाप्रमाणे गडगडाट करत आहेत. अशा वेळी सदाशिव (शेतकरी) नंदी बैलांची जोडी हाकत आहे आणि त्याची पत्नी पार्वती (पाराबती) पोटाला पदर बांधून तिफणीत बी ओतत आहे (पेरणी करत आहे).

चरण २:

वटी पोटाले बांधते झोयी काटीले टांगते

झोयी काटीले टांगते त्यात तानुलं लळते

त्यात तानुलं लळते ढग बरसते

संदर्भ: प्रस्तुत ओळी कवी विठ्ठल वाघ यांच्या 'तिफन' या कवितेतील आहेत. यात शेतकरीण आपल्या कामासोबतच आपल्या मातृत्वाची जबाबदारी कशी पार पाडते, याचे वर्णन आहे.

सरळ अर्थ: पार्वती पोटाला पदराची ओटी बांधते आणि जवळच्या एका काटेरी झाडाच्या फांदीला झोळी (पाळणा) टांगते. त्या झोळीत तिचे लहान बाळ रडत आहे आणि त्याचवेळी आकाशातून पाऊस बरसत आहे.

चरण ३:

काकरात बिजवाई जसं हासरं चांदनं

धरतीच्या आंगोपांगी लाळानौसाचं गोंदनं

सरीवरी सरी येती माती न्हातीधुती होते

तिचा कस्तुरीचा वास भूल जीवाले पाळते

संदर्भ: प्रस्तुत ओळी कवी विठ्ठल वाघ यांच्या 'तिफन' या कवितेतील आहेत. यात पेरणीच्या प्रक्रियेचे आणि पावसाने भिजलेल्या मातीच्या सुंदर रूपाचे वर्णन आहे.

सरळ अर्थ: तिफणीने तयार केलेल्या सरीमध्ये (काकरात) पेरलेले बियाणे असे दिसत आहे, जणू काही हसरे चांदणेच जमिनीवर पसरले आहे. धरतीच्या अंगावर जणू काही हिरव्या नवसाचे गोंदणच काढले आहे. पावसाच्या सरीवर सरी येत आहेत, ज्यामुळे माती स्वच्छ न्हाऊन निघत आहे. त्या ओल्या मातीचा कस्तुरीसारखा सुगंध जीवाला भुरळ घालत आहे.

चरण ४:

वला टाकती तिफन शितू वखर पाहेते

पानी भिजलं ढेकूल लोनी पायाले वाटते

काया ढेकलात डोया हिर्व सपन पाहेते

संदर्भ: प्रस्तुत ओळी कवी विठ्ठल वाघ यांच्या 'तिफन' या कवितेतील आहेत. यात पेरणी करताना शेतकऱ्याच्या मनात येणारे भविष्यातील विचार चित्रित केले आहेत.

सरळ अर्थ: तिफण बियाण्याच्या ओळी टाकत पुढे जात आहे आणि मागून एक मदतनीस (शितू) वखराने (एका शेती अवजाराने) ते बी मातीत ढकलत आहे. पावसाच्या पाण्याने भिजलेले मातीचे ढेकूळ पायाला लोण्याप्रमाणे मऊ लागत आहे. त्या काळ्या ढेकळात शेतकरी आपले डोळे भरून हिरव्या पिकांचे स्वप्न पाहत आहे.

चरण ५:

डोया सपन पाहेते काटा पायात रुतते

काटा पायात रुतते लाल रगत सांडते

हिर्व सपन फुलते ढग बरसते

संदर्भ: प्रस्तुत ओळी कवी विठ्ठल वाघ यांच्या 'तिफन' या कवितेतील असून, यात शेतकऱ्याच्या कष्टाचे आणि त्यागाचे महत्त्व सांगितले आहे.

सरळ अर्थ: शेतकरी डोळ्यांनी हिरवे स्वप्न पाहत असतानाच त्याच्या पायात एक काटा रुततो. पायात काटा रुतल्यामुळे लाल रक्त जमिनीवर सांडते. पण त्या रक्ताच्या आणि घामाच्या त्यागातूनच त्याचे हिरवे स्वप्न फुलते (साकार होते) आणि वरून पावसाचा वर्षाव सुरूच राहतो.

True or False (चूक की बरोबर) with Reasons

विधान १: शेतकरी शेती नांगरण्यासाठी तिफन वापरत आहे.

उत्तर: चूक. कारण, शेतकरी पेरणी करण्यासाठी तिफन वापरत आहे.

विधान २: पाराबतीने (शेतकरणीने) आपले बाळ घरी ठेवले आहे.

उत्तर: चूक. कारण, तिने बाळाला शेतातील एका झाडाला बांधलेल्या झोळीत (पाळण्यात) ठेवले आहे.

विधान ३: कवीने पेरलेल्या बियाणांची तुलना हसऱ्या चांदण्याशी केली आहे.

उत्तर: बरोबर. कारण कवितेत 'काकरात बिजवाई जसं हासरं चांदनं' असा स्पष्ट उल्लेख आहे.

विधान ४: पावसाने भिजलेले मातीचे ढेकूळ शेतकऱ्याच्या पायाला दगडासारखे टोचत आहे.

उत्तर: चूक. कारण, ते ढेकूळ त्याच्या पायाला लोण्यासारखे मऊ वाटत आहे ('लोनी पायाले वाटते').

विधान ५: पायात काटा रुतल्यामुळे शेतकऱ्याचे हिरवे स्वप्न भंग पावते.

उत्तर: चूक. कारण, पायात काटा रुतून रक्त सांडल्यावरच त्याचे हिरवे स्वप्न फुलते, असे कवी म्हणतात.

Personal Opinion (स्वमत):

प्रश्न १: 'काटा पायात रुतते लाल रगत सांडते हिर्व सपन फुलते', या ओळीचा संदर्भ स्पष्ट करा.

उत्तर:

कवी विठ्ठल वाघ यांच्या 'तिफन' या कवितेतील ह्या ओळी शेतकऱ्याच्या जीवनाचे आणि त्याच्या कामाचे सार सांगतात. या ओळी केवळ एका शारीरिक घटनेचे वर्णन करत नाहीत, तर त्यामागे कष्ट, त्याग आणि आशेचा एक मोठा संदेश दडलेला आहे.

या ओळींचा संदर्भ असा आहे की, शेतकरी काळ्या मातीत हिरव्या पिकांचे स्वप्न पाहत अनवाणी पायाने काम करत आहे. त्याचवेळी त्याच्या पायात एक काटा रुततो आणि त्यातून रक्त वाहू लागते. ही घटना शेतकऱ्याच्या रोजच्या कष्टप्रद जीवनाचे प्रतीक आहे. शेतीचे काम करताना त्याला अनेक अडचणींना आणि वेदनांना सामोरे जावे लागते. पण महत्त्वाचे हे आहे की, या वेदनेनंतर तो थांबत नाही. उलट, त्याच्या रक्ताने आणि घामाने भिजलेल्या त्याच मातीतून त्याचे हिरवे स्वप्न, म्हणजेच भरघोस पिकाची आशा, अधिकच बहरते. यातून कवीला सुचवायचे आहे की, शेतकऱ्याचा त्याग आणि कष्टच त्याच्या स्वप्नपूर्तीचा खरा आधार आहे.

उत्तर लिहिताना वापरावे असे महत्त्वाचे शब्द: शेतकरी, कष्ट, त्याग, स्वप्न, आशा, पेरणी, वेदना, यश.

प्रश्न २: कवितेत चित्रित झालेल्या शेतकरी पती-पत्नीच्या कष्टाचे वर्णन तुमच्या शब्दांत करा.

उत्तर:

विठ्ठल वाघ यांची 'तिफन' ही कविता केवळ निसर्गाचे वर्णन करत नाही, तर ती शेतकरी कुटुंबाच्या, विशेषतः पती-पत्नीच्या, एकत्रित कष्टाची गाथा आहे. यात चित्रित झालेले सदाशिव आणि पाराबती हे केवळ पात्र नाहीत, तर ते तमाम शेतकरी जोडप्यांचे प्रतीक आहेत.

सदाशिव बैलांची जोडी घेऊन तिफण हाकत आहे, तर पाराबती पोटाला पदर बांधून पेरणी करत आहे. त्यांचे हे काम भर पावसात, विजांच्या कडकडाटात सुरू आहे. पाराबती केवळ शेतकरीण नाही, तर एक आईसुद्धा आहे. ती आपले रडणारे बाळ शेतातच एका झोळीत ठेवून आपले काम करत राहते. या दृश्यातून त्यांचे कामाप्रती समर्पण आणि कौटुंबिक जबाबदारी पेलताना होणारी त्यांची ओढाताण दिसते. पायात काटा रुतून रक्त वाहत असतानाही कामात खंड पडू न देणे, हे त्यांच्या सहनशीलतेचे आणि ध्येयनिष्ठेचे प्रतीक आहे. त्यांचे हे कष्टमय जीवनच त्यांच्या हिरव्या स्वप्नांचा पाया आहे.

उत्तर लिहिताना वापरावे असे महत्त्वाचे शब्द: कष्ट, समर्पण, शेतकरी जोडपे, जबाबदारी, सहनशीलता, कौटुंबिक जीवन, ध्येयनिष्ठा.

Bilingual Poetry Appreciation (रसग्रहण)

मराठी:

कवितेचे कवी: विठ्ठल वाघ

कवितेचा विषय: पेरणीच्या दिवसाचे वर्णन, शेतकऱ्याचे कष्ट, निसर्गाशी असलेले त्याचे नाते आणि समृद्धीची स्वप्ने हा कवितेचा विषय आहे.

मध्यवर्ती कल्पना: शेतकऱ्याच्या कष्टातून आणि त्यागातूनच त्याच्या समृद्धीचे हिरवे स्वप्न साकार होते, हा विचार वऱ्हाडी बोलीच्या माध्यमातून प्रभावीपणे मांडणे ही कवितेची मध्यवर्ती कल्पना आहे.

आवडलेली ओळ: "काटा पायात रुतते लाल रगत सांडते हिर्व सपन फुलते"

कविता आवडण्याचे कारण: ही कविता ग्रामीण जीवनाचे आणि शेतकऱ्याच्या भावनांचे खरेखुरे चित्र उभे करते. विशेषतः, मला आवडलेल्या ओळीत कष्ट आणि आशेचा संगम दिसतो. शेतकऱ्याच्या रक्ताच्या थेंबातून हिरवे स्वप्न फुलते, ही कल्पना खूप हृदयस्पर्शी आहे. वऱ्हाडी बोलीच्या वापरामुळे कवितेला एक वेगळाच गोडवा आणि अस्सलपणा आला आहे.

English:

Poet: Vitthal Wagh

Subject of the Poem: The subject of the poem is the description of the sowing day, the farmer's hard work, his relationship with nature, and his dreams of prosperity.

Central Idea: The central idea is to effectively convey through the Varhadi dialect that the farmer's green dream of prosperity is realized only through his hard work and sacrifice.

Favourite Line: "Kata payat rutate lal ragat sandate hirva sapan phulate" (A thorn pricks the foot, red blood spills, the green dream blossoms).

Why I like the poem: This poem presents a true picture of rural life and a farmer's emotions. The line I like, in particular, shows a confluence of hardship and hope. The idea that a green dream blossoms from a drop of the farmer's blood is very heart-touching. The use of the Varhadi dialect gives the poem a unique sweetness and authenticity.

मागील बोर्ड परीक्षेत आलेले प्रश्न (Previous Years' Board Questions):

प्रश्न १: 'तिफन' कवितेच्या आधारे पेरणीच्या कामाचे वर्णन करा.

उत्तर:

'तिफन' या कवितेत कवी विठ्ठल वाघ यांनी वऱ्हाडी बोलीतून पेरणीच्या कामाचे अत्यंत प्रभावी आणि जिवंत वर्णन केले आहे. ही केवळ एक प्रक्रिया नाही, तर तो एक उत्सव आहे, ज्यात निसर्ग आणि शेतकरी कुटुंब एकरूप झाले आहेत.

पेरणीच्या कामाची सुरुवात पावसाच्या आगमनाने होते. आकाशात विजा चमकत आहेत आणि ढग वाजत आहेत. अशा वातावरणात, शेतकरी (सदाशिव) आपल्या नंदी बैलांना घेऊन तिफणीने काळ्या मातीत सरी पाडत आहे. त्याची पत्नी (पाराबती) कमरेला पदर बांधून त्या तिफणीत बियाणे टाकत आहे, म्हणजेच पेरणी करत आहे. तिने आपले लहान मूलही शेतातच एका झोळीत ठेवले आहे. तिफणीच्या मागे वखर चालवून बी मातीत झाकले जात आहे. ओल्या मातीचा सुगंध, पायाला लागणारा मऊ स्पर्श आणि डोळ्यासमोर तरळणारे हिरवे स्वप्न या वातावरणात शेतकऱ्याचे पेरणीचे काम सुरू आहे.

प्रश्न २: 'तिफन' कवितेत व्यक्त झालेले शेतकरी आणि निसर्ग यांच्यातील नाते तुमच्या शब्दांत स्पष्ट करा.

उत्तर:

विठ्ठल वाघ यांची 'तिफन' कविता शेतकरी आणि निसर्ग यांच्यातील अतूट आणि जिव्हाळ्याच्या नात्याचे दर्शन घडवते. या कवितेत निसर्ग हा केवळ पार्श्वभूमी नाही, तर तो शेतकऱ्याच्या कामात एक सक्रिय भागीदार आहे.

कवितेची सुरुवातच निसर्गाच्या उत्साही सहभागाने होते. वीज 'थयथय' नाचते, तर ढग 'ढोल' वाजवून शेतकऱ्याच्या कामाला जणू संगीत देत आहेत. पावसाच्या सरी जमिनीला आंघोळ घालत आहेत आणि त्यातून येणारा 'कस्तुरीचा वास' शेतकऱ्याच्या जीवाला भुरळ घालत आहे. शेतकरीही निसर्गाशी एकरूप झाला आहे. तो काळ्या ढेकळात हिरवे स्वप्न पाहतो आणि पावसाने भिजलेली माती त्याला लोण्यासारखी वाटते. निसर्ग पाऊस पाडून शेतकऱ्याच्या स्वप्नाला अंकुरित होण्यास मदत करतो. अशाप्रकारे, शेतकरी आणि निसर्ग हे एकमेकांना पूरक आहेत; एकाच्या कष्टाशिवाय दुसरा अपूर्ण आहे, हे सुंदर नाते कवितेतून व्यक्त होते.

About BhashaLab

BhashaLab is a dynamic platform dedicated to the exploration and mastery of languages - operating both online and offline. Aligned with the National Education Policy (NEP) 2020 and the National Credit Framework (NCrF), we offer language education that emphasizes measurable learning outcomes and recognized, transferable credits.

We offer:

1. NEP alligned offline language courses for degree colleges - English, Sanskrit, Marathi and Hindi

2. NEP alligned offline language courses for schools - English, Sanskrit, Marathi and Hindi

3. Std VIII, IX and X - English and Sanskrit Curriculum Tuitions - All boards

4. International English Olympiad Tuitions - All classes

5. Basic and Advanced English Grammar - Offline and Online - Class 3 and above

6. English Communication Skills for working professionals, adults and students - Offline and Online

Contact: +91 86577 20901, +91 97021 12044

Mail: info@bhashalab.com

Website: www.bhashalab.com

Found any mistakes or suggestions? Click here to send us your feedback!