15. मानवताधर्मः - The Religion of Humanity - Class 10 - Amod

Bilingual Summary

English

This poem, "The Religion of Humanity," posits that humanity is the single, foundational religion upon which all other world religions are based. The poet uses various metaphors to explain this. Just as all rivers, regardless of their separate paths, ultimately flow into the same ocean, all religions rest upon the common ground of humanity. Just as all diverse musical notes originate from the single base note 'Sa' (Shadja), all religions spring from humanity.

The poem further illustrates that humanity pervades all faiths, just as water pervades everything it dissolves (like sugar or salt). Just as a single sun illuminates the entire world, the single quality of humanity illuminates all religions. The true practice of this religion is achieved when a person behaves with others by "treating them as oneself" (आत्मौपम्यं). The poet concludes by advising the reader to set aside all other religious divides and firmly embrace humanity, as this is the true path to worldly prosperity (अभ्युदयकृत्) and the highest good (श्रेयस्करः).

Marathi (मराठी)

'मानवताधर्मः' (मानवतेचा धर्म) ही कविता प्रतिपादन करते की, मानवता हाच एकमेव मूळ धर्म आहे, ज्यावर जगातील इतर सर्व धर्म आधारित आहेत. हे स्पष्ट करण्यासाठी कवी विविध रूपकांचा वापर करतात. ज्याप्रमाणे सर्व नद्या, त्यांचे मार्ग वेगवेगळे असूनही, शेवटी एकाच महासागरात विलीन होतात, त्याचप्रमाणे सर्व धर्म मानवतेच्या समान पायावर विसावलेले आहेत. ज्याप्रमाणे संगीतातील सर्व विविध स्वर एकाच मूळ स्वरावर 'षड्ज' (सा) वर आधारित असतात, त्याचप्रमाणे सर्व धर्म मानवतेतून उगम पावतात.

पुढील श्लोक सांगतात की, ज्याप्रमाणे पाणी साखर किंवा मीठ यांसारख्या पदार्थांना पूर्णपणे व्यापून टाकते, त्याचप्रमाणे मानवता हा गुण सर्व धर्मांमध्ये व्यापलेला आहे. जसा एकच सूर्य संपूर्ण जगाला प्रकाशित करतो, तसाच मानवतेचा एकच गुण सर्व धर्मांना प्रकाशित करतो. या धर्माचे खरे आचरण तेव्हाच होते जेव्हा मनुष्य इतर माणसांशी 'स्वतःप्रमाणे' (आत्मौपम्यं) वागतो. कवी शेवटी असा उपदेश करतात की, इतर सर्व धार्मिक भेद सोडून मानवतेलाच घट्ट धरले पाहिजे, कारण हाच ऐहिक समृद्धीचा (अभ्युदयकृत्) आणि अंतिम कल्याणाचा (श्रेयस्करः) मार्ग आहे.

Glossary (शब्दार्थ)

Verse-by-Verse Translation (श्लोक भाषांतर)

Exercises (भाषाभ्यासः)

5.1. Answer in one full sentence in Sanskrit (पूर्णवाक्येन उत्तरं लिखत)

अ) सकला नद्यः कं प्रविशन्ति ?

उत्तरम्: सकला नद्यः महोदधिं प्रविशन्ति ।

आ) सङ्गीते स्वराः कीदृशाः ?

उत्तरम्: सङ्गीते विविधाः स्वराः षड्जमूलाः सन्ति ।

इ) कः सर्वधर्मान् व्याप्नोति ?

उत्तरम्: मानवताधर्मः सर्वधर्मान् व्याप्नोति ।

ई) भानुः कं प्रकाशयति ?

उत्तरम्: भानुः भुवनमण्डलं प्रकाशयति ।

उ) कां भज इति कविः वदति ?

उत्तरम्: मानवतां भज इति कविः वदति ।

5.2. Answer in your medium's language (माध्यमभाषया उत्तरत)

अ) मानवताधर्मः अभ्युदयकृत् कथं वर्तते ?

• English: The poet calls the religion of humanity "prosperity-causing" (अभ्युदयकृत्) because it is the only path that ensures true progress and welfare for society. By asking to "abandon all (other) religions" (सर्वधर्मान् परित्यज्य), the poet is suggesting that the conflicts, rituals, and divisions that separate people should be set aside. When people unite under the common banner of humanity, conflicts cease, leading to peace. This peace and unity is the direct cause of social and worldly prosperity (अभ्युदयकृत्) and is also the path to the highest good (श्रेयस्करः).

• Marathi (मराठी): कवी मानवताधर्माला 'अभ्युदयकृत्' (समृद्धी आणणारा) म्हणतात, कारण हाच एकमेव मार्ग आहे जो समाजाची खरी प्रगती आणि कल्याण सुनिश्चित करतो. "इतर सर्व धर्म सोडून" (सर्वधर्मान् परित्यज्य) असे सांगून कवी सूचित करतात की, जे संघर्ष, विधी आणि भेद लोकांना वेगळे करतात, ते बाजूला ठेवले पाहिजेत. जेव्हा लोक मानवतेच्या एकाच झेंड्याखाली एकत्र येतात, तेव्हा संघर्ष संपतो आणि शांती प्रस्थापित होते. ही शांती आणि एकताच सामाजिक आणि ऐहिक समृद्धीचे (अभ्युदयकृत्) थेट कारण आहे आणि हाच अंतिम कल्याणाचा (श्रेयस्करः) मार्ग आहे.

आ) कदा मानवता भवेत् ?

• English: According to the sixth verse, true humanity (मानवता) comes into existence when a human being interacts with other human beings based on the principle of आत्मौपम्यं—that is, "treating others as one treats oneself." When one sees oneself in others and behaves with empathy, equality, and kindness, as they would wish for themselves, only then is it true humanity.

• Marathi (मराठी): सहाव्या श्लोकानुसार, खरी 'मानवता' तेव्हाच अस्तित्वात येते, जेव्हा एखादा माणूस इतर माणसांशी आत्मौपम्यं या तत्त्वाच्या आधारावर वागतो - म्हणजेच, "इतरांना स्वतःसमान वागवतो." जेव्हा एखादी व्यक्ती इतरांमध्ये स्वतःला पाहते आणि जशी वागणूक तिला स्वतःसाठी अपेक्षित असते, तशीच सहानुभूती, समानता आणि दयाळूपणे इतरांशी वागते, तेव्हाच खरी मानवता प्रकट होते.

इ) सर्वे धर्माः मानवताधर्मं समाश्रिताः इति सोदाहरणं स्पष्टीकुरुत।

• English: The poet gives two clear examples to prove that all religions are based on humanity.

  1. The Ocean: Just as all rivers (सकला नद्यः), despite their different names (Ganga, Yamuna) and paths, ultimately merge into the one and the same great ocean (महोदधिम्), similarly, all religions, despite their different rituals and beliefs, are based on and lead to the one ocean of humanity.

  2. Music: Just as all the diverse notes in music (विविधाः स्वराः) sound harmonious only because they all originate from and are connected to the one single base note 'Sa' (षड्जमूलाः), similarly, all religions find their origin and harmony in the single base virtue of humanity.

     
     

• Marathi (मराठी): सर्व धर्म मानवतेवर आधारित आहेत हे सिद्ध करण्यासाठी कवी दोन स्पष्ट उदाहरणे देतात: १. महासागर: ज्याप्रमाणे सर्व नद्या (सकला नद्यः), त्यांची नावे (गंगा, यमुना) आणि मार्ग वेगवेगळे असूनही, शेवटी एकाच महासागरात (महोदधिम्) विलीन होतात, त्याचप्रमाणे, सर्व धर्म, त्यांचे विधी आणि श्रद्धा वेगवेगळ्या असूनही, मानवतेच्या एकाच महासागरावर आधारित आहेत आणि तिकडेच जातात. २. संगीत: ज्याप्रमाणे संगीतातील सर्व विविध स्वर (विविधाः स्वराः) एकाच मूळ स्वरा 'सा' (षड्जमूलाः) पासून उत्पन्न होतात आणि त्याच्याशी जोडलेले असतात, त्याचप्रमाणे, सर्व धर्म मानवतेच्या एकाच मूळ सद्गुणावर आधारित आहेत.

5.3. Diagram Answers (जालरेखाचित्रं पूरयत)

७. विशेष्यैः रिक्तस्थानानि पूरयत ।

(Based on the shlokas)

• सर्वे - धर्माः / स्वराः

• श्रेयस्करः - पन्थाः

• सकलाः - नद्यः

• षड्जमूलाः - स्वराः

About BhashaLab

BhashaLab is a dynamic platform dedicated to the exploration and mastery of languages - operating both online and offline. Aligned with the National Education Policy (NEP) 2020 and the National Credit Framework (NCrF), we offer language education that emphasizes measurable learning outcomes and recognized, transferable credits.

We offer:

1. NEP alligned offline language courses for degree colleges - English, Sanskrit, Marathi and Hindi

2. NEP alligned offline language courses for schools - English, Sanskrit, Marathi and Hindi

3. Std VIII, IX and X - English and Sanskrit Curriculum Tuitions - All boards

4. International English Olympiad Tuitions - All classes

5. Basic and Advanced English Grammar - Offline and Online - Class 3 and above

6. English Communication Skills for working professionals, adults and students - Offline and Online

Contact: +91 86577 20901, +91 97021 12044

Mail: info@bhashalab.com

Website: www.bhashalab.com

Found any mistakes or suggestions? Click here to send us your feedback!