3. प्रभात - Prabhat - Class 8 - Sugambharati 2

Lesson Type: Poetry (कविता)

Lesson Number: ३

Lesson Title: प्रभात

Author/Poet's Name: किशोर बळी

Bilingual Summary (सारांश)

मराठी:

'प्रभात' या कवितेत कवी किशोर बळी यांनी विज्ञान आणि तंत्रज्ञानाच्या नव्या युगाचे स्वागत केले आहे. ते म्हणतात की, या नव्या युगाच्या आकाशात ज्ञानाचा प्रकाश पसरला आहे आणि कलागुणांच्या क्षितिजावर प्रतिभेची नवी सकाळ उगवली आहे. हे आश्वासक वातावरण नव्या पिढीला कलागुणांच्या विकासासाठी नवीन संधी देत आहे. 1 गुरुजनांची अमूल्य शिकवण घेऊन, व्यक्तिमत्त्वाची पायाभरणी करून आणि तन-मन सुदृढ ठेवून आपण प्रगती साधली पाहिजे. नवीन स्वप्ने आणि आशा मनात बाळगून, परिश्रम आणि अभ्यासाने आपण आपल्या देशाला विकसित बनवूया. शेवटी, सर्व प्रकारचे भेदाभेद विसरून मानवतेच्या नव्या युगात प्रवेश करण्याचे आवाहन कवी करतात.

English:

In the poem 'Prabhat', poet Kishor Bali welcomes the new era of science and technology. He says that the light of knowledge has spread across the sky of this new age, and a new morning of talent has dawned on the horizon of skills. This promising environment is providing new opportunities for the new generation to develop their talents. 3 He suggests that we should progress by accepting the invaluable teachings of our teachers, strengthening our personalities, and keeping our body and mind healthy. By cherishing new dreams and hopes, let's make our country developed through hard work and study. 4Finally, the poet calls for entering the new age of humanity by forgetting all differences.

Bilingual Theme / Central Idea (मध्यवर्ती कल्पना)

मराठी:

विज्ञान आणि तंत्रज्ञानाच्या नव्या युगात ज्ञानाची नवी दालने खुली झाली आहेत. 6या आश्वासक वातावरणात, सर्व प्रकारचे भेदाभेद विसरून, परिश्रम आणि अभ्यासाने देशाची प्रगती साधण्याचे आणि मानवतेचे युग आणण्याचे आवाहन करणे, ही या कवितेची मध्यवर्ती कल्पना आहे.

English:

The central idea of this poem is to call upon everyone to achieve the nation's progress through hard work and study and to bring about an era of humanity by forgetting all differences in this promising new age of science and technology, where new avenues of knowledge have opened up.

पाठातील महत्त्वाचे मुद्दे (Key Points for Revision):

• नव्या युगाच्या आकाशात ज्ञानाचा प्रकाश पसरला आहे.

  
  

• नव्या पिढीला कलागुणांच्या विकासासाठी नवीन संधी मिळत आहेत.

  
  

• गुरुजनांची शिकवण या स्पर्धेच्या युगात अमूल्य आहे.

  
  

• नवीन स्वप्ने आणि नवीन आशा हीच प्रगतीची नवी व्याख्या आहे.

  
  

• सर्व भेद मिटवून, परिश्रम आणि अभ्यासाने देशाला उन्नत बनवण्याचे आवाहन कवी करतात.

  
  

Glossary (शब्दार्थ)

Poetry-Specific: ओळींचा सरळ अर्थ लिहा

चरण १:

• संदर्भ: प्रस्तुत ओळी कवी किशोर बळी यांच्या 'प्रभात' या कवितेतील असून, यात कवी नव्या युगाच्या आगमनाची घोषणा करत आहेत.

• सरळ अर्थ: नव्या युगाच्या आकाशात ज्ञानाचा प्रकाश पसरला आहे आणि त्यामुळे कलागुणांच्या क्षितिजावर बुद्धिमत्तेची आणि नवनिर्मितीची नवी पहाट उगवली आहे.

चरण २:

• संदर्भ: प्रस्तुत ओळी कवी किशोर बळी यांच्या 'प्रभात' या कवितेतील असून, यात कवी नव्या युगातील आश्वासक वातावरणाचे वर्णन करत आहेत.

• 
  

  सरळ अर्थ: हे नवे युग म्हणजे जणू एक मोठे मैदान आणि सुंदर बाग आहे, ज्यात फुला-पाखरांचे जग वसले आहे. येथे प्रत्येकाच्या मनात एकमेकांबद्दल सतत आपुलकीचा सुगंध दरवळत आहे. ¹⁵या स्पर्धेच्या युगात गुरुजनांची अमूल्य शिकवण आपल्याला मार्गदर्शक ठरते, म्हणूनच कलागुणांच्या क्षितिजावर ही प्रतिभेची नवी पहाट उगवली आहे.

  
  

चरण ३:

• संदर्भ: प्रस्तुत ओळी कवी किशोर बळी यांच्या 'प्रभात' या कवितेतील असून, यात व्यक्तिमत्त्व विकासाचे महत्त्व सांगितले आहे.

• 
  

  सरळ अर्थ: हे नवे युग म्हणजे आपल्या अस्तित्वाची पायाभरणी करण्याचे आणि व्यक्तिमत्त्वाला घडवण्याचे एक प्रयोगशाळाच आहे. येथे शरीर सुदृढ आणि मन विशाल होईल, अशा तत्त्वांची रुजवणूक केली जाते. ¹⁸हीच प्रगतीची विचारधारा आपल्या नसानसांत आणि रगारगांत वाहत आहे. ¹⁹ म्हणूनच कलागुणांच्या क्षितिजावर ही प्रतिभेची नवी पहाट उगवली आहे.

  
  

चरण ४:

• संदर्भ: प्रस्तुत ओळी कवी किशोर बळी यांच्या 'प्रभात' या कवितेतील असून, यात कवी देशाच्या प्रगतीसाठी आवाहन करत आहेत.

• 
  

  सरळ अर्थ: नवीन स्वप्ने पाहणे आणि नवीन आशा बाळगणे हीच या नव्या युगातील प्रगतीची व्याख्या आहे. आपण परिश्रम आणि अभ्यासाने आपल्या देशाला विकसित बनवूया. चला, आपल्यातील सर्व प्रकारचे भेद मिटवून टाकूया आणि मानवतेच्या युगात प्रवेश करूया.  म्हणूनच कलागुणांच्या क्षितिजावर ही प्रतिभेची नवी पहाट उगवली आहे.

  
  

True or False (चूक की बरोबर) with Reasons

विधान १: नव्या युगाच्या नभात अज्ञानाचा अंधार पसरला आहे.

• उत्तर: चूक. कारण, नव्या युगाच्या नभात 'ज्ञानाचे तेज पसरले' आहे.

  
  

विधान २: नव्या युगात लोकांच्या मनात एकमेकांबद्दल द्वेषाची भावना आहे.

• उत्तर: चूक. कारण, 'आपुलकीचा सुवास पसरे मनामनांतून इथे निरंतर' असे कवितेत म्हटले आहे.

  
  

विधान ३: नवीन स्वप्ने आणि आशा हीच प्रगतीची नवपरिभाषा आहे.

• उत्तर: बरोबर. कारण, कवितेत 'नवीन स्वप्ने, नवीन आशा ही प्रगतीची नवपरिभाषा' असा स्पष्ट उल्लेख आहे.

  
  

विधान ४: कवीच्या मते, देशाला उन्नत बनवण्यासाठी केवळ नशिबावर अवलंबून राहावे.

• उत्तर: चूक. कारण, देशाला 'परिश्रमाने, अभ्यासाने उन्नत बनवू' असे कवी म्हणतात.

  
  

विधान ५: कवी सर्वांना भेदाभेद जपून मानवतेच्या युगात प्रवेश करण्याचे आवाहन करतात.

• उत्तर: चूक. कारण, ते 'मिटवून सारे भेद चला रे मानवतेच्या युगात' असे आवाहन करतात.

  
  

Personal Opinion (स्वमत):

प्रश्न १: 'तन सुदृढ' आणि 'मन विशाल' या शब्दसमूहांचा तुम्हांला कळलेला अर्थ लिहा.

• उत्तर:

  'प्रभात' या कवितेत कवी किशोर बळी यांनी नव्या युगातील व्यक्तिमत्त्व विकासाचे सूत्र या दोन शब्दसमूहांमधून सांगितले आहे. हे केवळ शब्द नसून, ते यशस्वी जीवनाचा पाया आहेत.

  'तन सुदृढ' याचा अर्थ आहे 'निरोगी आणि सशक्त शरीर'. कोणतेही काम करण्यासाठी आणि ज्ञान मिळवण्यासाठी आपले शरीर निरोगी असणे अत्यंत आवश्यक आहे. तर 'मन विशाल' याचा अर्थ आहे 'मोठे मन' किंवा 'संकुचित वृत्ती नसणे'. आपले मन विशाल असेल, तरच आपण जात, धर्म, पंथ यांसारखे भेद विसरून सर्वांना आपले मानू शकतो आणि नवीन विचार स्वीकारू शकतो. अशाप्रकारे, सुदृढ शरीर आणि विशाल मन ही प्रगतीसाठी आवश्यक असणारी दोन महत्त्वाची साधने आहेत.

• उत्तर लिहिताना वापरावे असे महत्त्वाचे शब्द: सुदृढ तन, विशाल मन, निरोगी, सशक्त, व्यापक दृष्टिकोन, प्रगती, व्यक्तिमत्त्व विकास.

  
  

प्रश्न २: तुम्हांला कळलेली कवीची प्रगतीची नवपरिभाषा स्पष्ट करा.

• उत्तर:

  कवी किशोर बळी यांनी 'प्रभात' या कवितेतून 'प्रगती' या शब्दाची एक नवीन आणि व्यापक व्याख्या सांगितली आहे. त्यांच्या मते, प्रगती म्हणजे केवळ भौतिक विकास नाही, तर ती एक वैचारिक आणि भावनिक उन्नती आहे.

  कवीची प्रगतीची नवपरिभाषा म्हणजे 'नवीन स्वप्ने आणि नवीन आशा' मनात बाळगणे. ²⁸ याचा अर्थ, भविष्याबद्दल सकारात्मक दृष्टिकोन ठेवणे आणि काहीतरी नवीन, मोठे साध्य करण्याची इच्छा बाळगणे, हीच खरी प्रगती आहे. ही प्रगती परिश्रम आणि अभ्यासाने साध्य करायची आहे. ²⁹तसेच, ही प्रगती वैयक्तिक न ठेवता, ती देशाला उन्नत बनवण्यासाठी वापरायची आहे. ³⁰सर्वात महत्त्वाचे म्हणजे, सर्व भेद मिटवून मानवतेच्या दिशेने वाटचाल करणे, ही या प्रगतीचा अंतिम टप्पा आहे. ³¹

  
  

• उत्तर लिहिताना वापरावे असे महत्त्वाचे शब्द: प्रगतीची नवपरिभाषा, नवीन स्वप्ने, नवीन आशा, सकारात्मक दृष्टिकोन, परिश्रम, अभ्यास, मानवता.

  
  

प्रश्न ३: 'मिटवून सारे भेद चला रे मानवतेच्या युगात' या ओळीचा तुम्हांला कळलेला सरळ अर्थ लिहा.

• उत्तर:

  'प्रभात' या कवितेतील ही ओळ कवी किशोर बळी यांच्या नव्या युगाच्या कल्पनेचे सार आहे. यातून ते एका आदर्श समाजाचे चित्र रेखाटतात.

  या ओळीचा सरळ अर्थ असा आहे की, "चला, आपण आपल्यामधील जात, धर्म, पंथ, गरीब-श्रीमंत, स्त्री-पुरुष असे सर्व प्रकारचे भेदाभेद आणि विषमता पूर्णपणे नष्ट करून टाकूया आणि अशा एका नव्या युगात प्रवेश करूया, जिथे केवळ 'माणुसकी' हाच एकमेव धर्म असेल." ज्या युगात सर्व माणसे एकमेकांना समान समजतील आणि प्रेमाने वागतील, तेच खरे 'मानवतेचे युग' असेल. देशाच्या खऱ्या प्रगतीसाठी असे भेदभावरहित समाज निर्माण करणे आवश्यक आहे, असे कवींना वाटते.

• उत्तर लिहिताना वापरावे असे महत्त्वाचे शब्द: भेदाभेद, विषमता, समानता, माणुसकी, मानवता, आदर्श समाज, प्रगती.

  
  

प्रश्न ४: देशाच्या प्रगतीसाठी तुम्ही काय प्रयत्न कराल?

• उत्तर:

  'प्रभात' या कवितेत कवी किशोर बळी यांनी देशाला उन्नत बनवण्याचे आवाहन केले आहे. एक विद्यार्थी म्हणून देशाच्या प्रगतीत योगदान देणे, हे मी माझे कर्तव्य समजतो.

  देशाच्या प्रगतीसाठी, मी सर्वप्रथम 'अभ्यासाने' स्वतःला सक्षम बनवेन. मी नवनवीन ज्ञान आणि कौशल्ये आत्मसात करेन. मी माझ्या मनाला 'विशाल' बनवून कोणत्याही प्रकारचा जातीय किंवा धार्मिक भेदभाव करणार नाही आणि सर्वांशी समानतेने वागेन. मी माझ्या शरीराला 'सुदृढ' ठेवण्यासाठी नियमित व्यायाम करेन. मोठेपणी, मी जे काही काम करेन ते 'परिश्रमाने' आणि प्रामाणिकपणे करेन, जेणेकरून माझ्या कर्तृत्वाने देशाचे नाव मोठे होईल.

• उत्तर लिहिताना वापरावे असे महत्त्वाचे शब्द: प्रगती, अभ्यास, कौशल्ये, समानता, परिश्रम, कर्तृत्व, देशसेवा.

  
  

प्रश्न ५: गुरुजनांची शिकवण जीवनात यशस्वी होण्यासाठी उपयुक्त ठरते, याबाबत तुमचे मत लिहा.

• उत्तर:

  'प्रभात' या कवितेत कवी किशोर बळी यांनी 'गुरुजनांची अमूल्य शिकवण' असे म्हटले आहे, जे अगदी यथार्थ आहे. माझ्या मते, गुरुजनांची शिकवण ही जीवनात यशस्वी होण्यासाठी दिव्याप्रमाणे मार्ग दाखवणारी असते.

  गुरुजन आपल्याला केवळ पुस्तकी ज्ञान देत नाहीत, तर ते आपल्याला चांगले-वाईट यांतील फरक शिकवतात, आपल्या व्यक्तिमत्त्वाची जडणघडण करतात आणि आपल्याला नैतिक मूल्ये देतात. ते आपल्यातील कलागुणांना ओळखून त्यांना प्रोत्साहन देतात. स्पर्धेच्या युगात टिकून राहण्यासाठी आणि संकटांवर मात करण्यासाठी लागणारा आत्मविश्वास ते आपल्यात निर्माण करतात. त्यांचे अनुभव आणि मार्गदर्शन आपल्याला योग्य निर्णय घेण्यास मदत करतात. म्हणूनच, गुरुजनांची शिकवण आत्मसात केल्यास जीवनात यशस्वी होणे सोपे होते.

• उत्तर लिहिताना वापरावे असे महत्त्वाचे शब्द: गुरुजन, अमूल्य शिकवण, मार्गदर्शन, व्यक्तिमत्त्व, नैतिक मूल्ये, आत्मविश्वास, यश.

Bilingual Poetry Appreciation (रसग्रहण)

मराठी:

• कवितेचे कवी: किशोर बळी

• कवितेचा विषय: विज्ञान आणि तंत्रज्ञानाच्या नव्या युगात ज्ञान आणि कलागुणांच्या संधींचा फायदा घेऊन, परिश्रम आणि अभ्यासाने देशाची प्रगती साधण्याचे आवाहन करणे, हा कवितेचा विषय आहे.

• मध्यवर्ती कल्पना: सर्व प्रकारचे भेदाभेद विसरून, केवळ मानवतेच्या विचाराने प्रेरित होऊन, नव्या युगाचे स्वागत करणे आणि देशाला प्रगतीपथावर नेणे, ही या कवितेची मध्यवर्ती कल्पना आहे.

• आवडलेली ओळ: "मिटवून सारे भेद चला रे मानवतेच्या युगात,"

• कविता आवडण्याचे कारण: ही कविता अत्यंत आशावादी आणि प्रेरणादायी आहे. ती नव्या युगाचे स्वागत करताना सकारात्मक दृष्टिकोन ठेवण्यास शिकवते. मला आवडलेल्या ओळीतून एका आदर्श समाजाची कल्पना मांडली आहे. जिथे कोणताही भेदभाव नसेल आणि फक्त माणुसकी असेल, असे युग निर्माण करण्याचे आवाहन थेट मनाला भिडते.

English:

• Poet: Kishor Bali

• Subject of the Poem: The subject of the poem is to call upon everyone to achieve the nation's progress through hard work and study, by taking advantage of the opportunities for knowledge and skills in the new era of science and technology.

• Central Idea: The central idea of the poem is to welcome the new era inspired by the thought of humanity, forgetting all kinds of differences, and to take the nation on the path of progress.

• Favourite Line: "Mitavun saare bhed chala re manavtechya yugat," (Erasing all differences, let's move into the age of humanity).

• Why I like the poem: This poem is very optimistic and inspiring. It teaches us to maintain a positive outlook while welcoming the new era. My favorite line presents the idea of an ideal society. The call to create an era where there will be no discrimination and only humanity, directly touches the heart.

मागील बोर्ड परीक्षेत आलेले प्रश्न (Previous Years' Board Questions):

प्रश्न १: 'प्रभात' या कवितेत कवीने नव्या युगाचे वर्णन कसे केले आहे?

• उत्तर:

  कवी किशोर बळी यांनी 'प्रभात' या कवितेतून नव्या युगाचे अत्यंत आशावादी आणि प्रेरणादायी चित्र रेखाटले आहे. हे युग जुन्या, संकुचित विचारांचे नसून, ते ज्ञान आणि प्रगतीचे प्रतीक आहे.

  कवींच्या मते, या नव्या युगाच्या आकाशात ज्ञानाचे तेज पसरले आहे. ³²हे युग म्हणजे कलागुणांच्या विकासासाठी मिळालेले एक भव्य पटांगण आणि सुंदर बाग आहे. इथे लोकांच्या मनात एकमेकांबद्दल आपुलकीचा सुवास आहे. ³⁴हे युग म्हणजे व्यक्तिमत्त्व घडवणारी प्रयोगशाळा आहे, जिथे तन सुदृढ आणि मन विशाल बनवणाऱ्या तत्त्वांची रुजवणूक होते. या युगात नवीन स्वप्ने आणि नवीन आशा आहेत, जी प्रगतीची नवी व्याख्या ठरवतात.

  
  

प्रश्न २: कवीच्या मते, आपण आपला देश 'उन्नत' कसा बनवू शकतो?

• उत्तर:

  'प्रभात' या कवितेत कवी किशोर बळी यांनी देशाला 'उन्नत' म्हणजेच विकसित बनवण्यासाठी एक स्पष्ट मार्ग सांगितला आहे. त्यांच्या मते, देशाची प्रगती ही केवळ सरकारची जबाबदारी नसून, ती प्रत्येक नागरिकाची जबाबदारी आहे.

  देशाला उन्नत बनवण्यासाठी कवी दोन महत्त्वाच्या गोष्टी सांगतात: परिश्रम आणि अभ्यास.  याचा अर्थ, आपण सर्वांनी कठोर मेहनत केली पाहिजे आणि त्याचबरोबर नव्या युगाचे ज्ञान, विज्ञान आणि तंत्रज्ञान आत्मसात केले पाहिजे. यासोबतच, देशाच्या प्रगतीतील सर्वात मोठा अडथळा म्हणजे आपल्यातील भेदाभेद. म्हणून कवी सांगतात की, आपण जात, धर्म, पंथ यांसारखे सर्व भेद मिटवून टाकले पाहिजेत आणि 'मानवतेच्या युगात' प्रवेश केला पाहिजे. ³⁸ अशाप्रकारे, परिश्रम, अभ्यास आणि सामाजिक एकता या त्रिसूत्रीने आपण आपला देश उन्नत बनवू शकतो.

About BhashaLab

BhashaLab is a dynamic platform dedicated to the exploration and mastery of languages - operating both online and offline. Aligned with the National Education Policy (NEP) 2020 and the National Credit Framework (NCrF), we offer language education that emphasizes measurable learning outcomes and recognized, transferable credits.

We offer:

1. NEP alligned offline language courses for degree colleges - English, Sanskrit, Marathi and Hindi

2. NEP alligned offline language courses for schools - English, Sanskrit, Marathi and Hindi

3. Std VIII, IX and X - English and Sanskrit Curriculum Tuitions - All boards

4. International English Olympiad Tuitions - All classes

5. Basic and Advanced English Grammar - Offline and Online - Class 3 and above

6. English Communication Skills for working professionals, adults and students - Offline and Online

Contact: +91 86577 20901, +91 97021 12044

Mail: info@bhashalab.com

Website: www.bhashalab.com

Found any mistakes or suggestions? Click here to send us your feedback!