4.1: मोठे होत असलेल्यां मुलांनो... - Class 10 - Aksharbharati

Author’s Name: डॉ. अनिल काकोडकर

Bilingual Summary (सारांश)

मराठी:या सरळवाचनातून डॉ. अनिल काकोडकर यांनी विद्यार्थ्यांना त्यांच्या बालपणीचे दोन अनुभव सांगितले आहेत. पहिल्या अनुभवातून होमी भाभा यांनी दिलेला संदेश – स्वतःचे काम स्वतः ठरवून करणे आणि अवलंबून न राहणे – अधोरेखित होतो. दुसऱ्या अनुभवातून काकोडकर यांनी शिकले की, आधी स्वतः काम करून दाखवावे, मगच इतरांना सांगावे. मोठेपण म्हणजे पदवी किंवा हुद्दा नव्हे, तर जबाबदारी, स्वावलंबन आणि सातत्याने शिकण्याची वृत्ती आहे. लहान अनुभवांतून शिकत राहिले तरच भविष्यात मोठी कामगिरी साधता येते, हा धडा या लेखातून दिला आहे.

English:In this lesson, Dr. Anil Kakodkar narrates two personal experiences from his early days at BARC. From the first incident, Homi Bhabha’s advice highlights the importance of self-reliance and taking initiative instead of depending solely on instructions. The second incident teaches that one must first prove capability by working independently before expecting help from others. True growth lies not only in degrees or designations but in responsibility, independence, and continuous learning. The message is that small experiences and consistent efforts lead to great achievements in life.

Bilingual Theme / Central Idea (मध्यवर्ती कल्पना)

मराठी:लेखातून विद्यार्थ्यांना स्वावलंबन, सातत्य, प्रत्यक्ष अनुभवातून शिकणे आणि जबाबदारी स्वीकारण्याचा संदेश दिला आहे.

English:The central idea is to inspire students to be self-reliant, responsible, and to learn from real experiences, as these form the true foundation of growth and success.

पाठातील महत्त्वाचे मुद्दे (Key Points for Revision)

1. मोठ्या कामांची सुरुवात लहान कामांमधून होते.

2. होमी भाभा यांचा सल्ला – स्वतःचे काम स्वतः ठरवा.

3. अनुभवातून मिळालेले धडे आयुष्यात फार महत्त्वाचे असतात.

4. आधी स्वतः काम करून दाखवावे, मग इतरांना सांगावे.

5. स्वावलंबन व सातत्यामुळेच व्यक्तिमत्त्व घडते.

Bilingual Character Sketch (पात्रांचे स्वभावचित्रण)

डॉ. होमी भाभा:

• मराठी: दूरदृष्टी असलेले वैज्ञानिक, प्रोत्साहन देणारे व मार्गदर्शक. त्यांनी विद्यार्थ्यांना स्वतःचे काम स्वतः ठरवण्याचा सल्ला दिला.

• English: A visionary scientist and an encouraging mentor. He guided students to take initiative and decide their own work.

  
  

डॉ. अनिल काकोडकर:

• मराठी: परिश्रमी, जिज्ञासू आणि स्वावलंबी. लहान अनुभवांतून मोठे धडे घेणारे.

• English: Hardworking, curious, and self-reliant. Learns valuable lessons from small experiences.

Glossary (शब्दार्थ)

True or False (चूक की बरोबर) with Reasons

1. विधान: मोठ्या कामाची सुरुवात थेट मोठ्या गोष्टींनीच होते.

   उत्तर: चूक. कारण, मोठ्या कामांची सुरुवात लहान कामांपासून होते.

   
   

2. विधान: होमी भाभा विद्यार्थ्यांना स्वतःचे काम ठरवण्यास सांगत.

   उत्तर: बरोबर. कारण त्यांनीच विद्यार्थ्यांना स्वावलंबनाचा सल्ला दिला.

   
   

3. विधान: काकोडकर यांनी काम करताना मदतीशिवाय हार मानली.

   उत्तर: चूक. कारण त्यांनी स्वतः काम करून पूर्ण केले.

   
   

4. विधान: एकटा माणूस सगळे काम करू शकतो.

   उत्तर: चूक. कारण, शेवटी सहकार्य आवश्यकच असते.

   
   

5. विधान: अनुभवातून शिकलेले धडे आयुष्यात उपयुक्त असतात.

   उत्तर: बरोबर. कारण काकोडकर यांनी अनुभवातूनच मोठे धडे घेतले.

Personal Opinion (स्वमत)

प्रश्न १: मोठ्या कामांची सुरुवात लहान कामांमधून का होते?

उत्तर:Paragraph 1: ‘मोठे होत असलेल्यां मुलांनो...’ या लेखाचे लेखक डॉ. अनिल काकोडकर आहेत. या लेखात त्यांनी अनुभवांच्या आधारे विद्यार्थ्यांना प्रेरणादायी संदेश दिला आहे.Paragraph 2: प्रत्येक मोठ्या यशामागे लहान प्रयत्नांची मालिका असते. लहान कामे गांभीर्याने आणि प्रामाणिकपणे केली तरच मोठ्या कामांसाठी तयारी होते.

महत्त्वाचे शब्द: सुरुवात, लहान कामे, मोठे यश, प्रयत्न, अनुभव.

प्रश्न २: स्वावलंबन व्यक्तिमत्त्व विकासात कसे उपयुक्त ठरते?

उत्तर:Paragraph 1: या लेखात काकोडकर यांनी स्वावलंबनाचे महत्त्व पटवून दिले आहे.Paragraph 2: स्वावलंबनामुळे आत्मविश्वास वाढतो, जबाबदारी स्वीकारता येते आणि अडचणींवर मात करता येते. त्यामुळे व्यक्तिमत्त्व अधिक बळकट होते.

महत्त्वाचे शब्द: स्वावलंबन, आत्मविश्वास, जबाबदारी, व्यक्तिमत्त्व, विकास.

प्रश्न ३: अनुभवातून शिकण्याचे फायदे कोणते?

उत्तर:Paragraph 1: या लेखात अनुभवातून शिकण्यावर भर दिला आहे.Paragraph 2: प्रत्यक्ष अनुभवामुळे ज्ञान पक्के होते, चुका सुधारता येतात आणि आयुष्यातील आव्हानांना सामोरे जाता येते.

महत्त्वाचे शब्द: अनुभव, शिकणे, ज्ञान, चुका, सुधारणा.

प्रश्न ४: काम सुरू करण्याआधी मागण्या करणे योग्य आहे का?

उत्तर:Paragraph 1: डॉ. काकोडकर यांनी दुसऱ्या अनुभवातून यावर शिकवण दिली आहे.Paragraph 2: काम सुरू करण्याआधी मागण्या करणे योग्य नाही. आधी स्वतः काम करून दाखवावे, मगच मदतीची मागणी करावी.

महत्त्वाचे शब्द: काम, मागण्या, मदत, अनुभव, शिकवण.

प्रश्न ५: या लेखातील संदेश आजच्या विद्यार्थ्यांना कसा उपयुक्त ठरतो?

उत्तर:Paragraph 1: डॉ. काकोडकर यांनी विद्यार्थ्यांना अनुभव, स्वावलंबन आणि जबाबदारीचा संदेश दिला आहे.Paragraph 2: आजच्या विद्यार्थ्यांना यश मिळवण्यासाठी हे धडे महत्त्वाचे आहेत. ते आत्मविश्वास, कष्ट आणि प्रगतीसाठी उपयुक्त ठरतात.

महत्त्वाचे शब्द: संदेश, स्वावलंबन, जबाबदारी, आत्मविश्वास, यश.

मागील बोर्ड परीक्षेत आलेले प्रश्न (Previous Years' Board Questions)

प्रश्न १: ‘स्वतःचे काम स्वतः ठरवणे आवश्यक आहे’ – या विचाराची उपयुक्तता स्पष्ट करा.

उत्तर:Paragraph 1: ‘मोठे होत असलेल्यां मुलांनो...’ या लेखात डॉ. काकोडकर यांनी होमी भाभा यांच्या अनुभवातून हा विचार स्पष्ट केला आहे.Paragraph 2: जीवनात जबाबदारी स्वीकारून स्वतःचे निर्णय घेणे महत्त्वाचे आहे. हे केल्याने आत्मविश्वास वाढतो व प्रगतीचा मार्ग मोकळा होतो.

प्रश्न २: ‘आधी स्वतः काम करून दाखवा, मग इतरांना सांगा’ – या विचाराची आजच्या काळात उपयुक्तता स्पष्ट करा.

उत्तर:Paragraph 1: डॉ. काकोडकर यांच्या अनुभवातून हा धडा आपल्याला मिळतो.Paragraph 2: कोणतेही नेतृत्व यशस्वी होण्यासाठी आधी स्वतः कामात प्रावीण्य दाखवावे लागते. यामुळे इतरांचा विश्वास जिंकता येतो आणि काम अधिक परिणामकारक होते.

About BhashaLab

BhashaLab is a dynamic platform dedicated to the exploration and mastery of languages - operating both online and offline. Aligned with the National Education Policy (NEP) 2020 and the National Credit Framework (NCrF), we offer language education that emphasizes measurable learning outcomes and recognized, transferable credits.

We offer:

1. NEP alligned offline language courses for degree colleges - English, Sanskrit, Marathi and Hindi

2. NEP alligned offline language courses for schools - English, Sanskrit, Marathi and Hindi

3. Std VIII, IX and X - English and Sanskrit Curriculum Tuitions - All boards

4. International English Olympiad Tuitions - All classes

5. Basic and Advanced English Grammar - Offline and Online - Class 3 and above

6. English Communication Skills for working professionals, adults and students - Offline and Online

Contact: +91 86577 20901, +91 97021 12044

Mail: info@bhashalab.com

Website: www.bhashalab.com

 Found any mistakes or suggestions? Click here to send us your feedback!