4 विध्यर्थमाला - Garland of Precepts (Potential Mood) - Class 9 - Amod

Bilingual Summary

English This lesson, "Vidhyarthamala," is a collection of seven Subhashitas (wise sayings) that primarily use the Vidhilin Lakar (potential mood), which denotes "should" or "ought to." These verses offer timeless advice for a well-lived life. They cover the choice between comfort and knowledge, the importance of acting with purity (of vision, water, speech, and mind), the proper way to earn, protect, grow, and donate wealth, the method of conquering vices like anger and miserliness with virtues, managing sorrow and joy, the necessity of daily self-reflection, and finally, lessons in strategy and action inspired by animals like the crane, lion, wolf, and rabbit.

Marathi (मराठी) 'विध्यर्थमाला' हा पाठ म्हणजे सात 'सुभाषितांचा' संग्रह आहे. या श्लोकांमध्ये प्रामुख्याने 'विधिलिङ् लकार' (ज्याला 'विध्यर्थ' म्हणतात) वापरला आहे, जो '...करावे' किंवा '...पाहिजे' असा अर्थ दर्शवतो. हे श्लोक यशस्वी जीवनासाठी कालातीत उपदेश देतात. यामध्ये सुख आणि ज्ञान यांतील निवड, शुद्धतेने (पाहणे, पाणी पिणे, बोलणे, आचरण करणे) वागण्याचे महत्त्व, संपत्ती मिळवण्याचे, तिचे रक्षण, वाढ आणि दान करण्याचे योग्य मार्ग, राग आणि कंजूषपणा यांसारख्या दुर्गुणांवर सद्गुणांनी विजय मिळवण्याची पद्धत, दुःख आणि आनंद यांचे व्यवस्थापन, दररोज आत्मपरीक्षण करण्याची गरज, आणि शेवटी बगळा, सिंह, लांडगा व ससा यांच्याकडून शिकण्यासारखे धोरणात्मक धडे, अशा विविध विषयांचा समावेश आहे.

Glossary (शब्दार्थ)

Line-by-Line Translation (Shloka-wise)

श्लोकः १

| Sanskrit (संस्कृत) | English Translation | Marathi Translation (मराठी भाषांतर) | | :--- | :--- | :--- | | सुखार्थी चेत् त्यजेद्विद्यां विद्यार्थी चेत् त्यजेत्सुखम् । | If one seeks comfort, they should give up knowledge; if one seeks knowledge, they should give up comfort. | जर सुखाची इच्छा असेल तर विद्येचा त्याग करावा; जर विद्येची इच्छा असेल तर सुखाचा त्याग करावा. | | सुखार्थिनः कुतो विद्या कुतो विद्यार्थिनः सुखम् ।।१।। | For one who seeks comfort, where is knowledge? And for one who seeks knowledge, where is comfort? | सुखार्थीला विद्या कोठून (मिळणार)? आणि विद्यार्थ्याला सुख कोठून (मिळणार)? |

श्लोकः २

| Sanskrit (संस्कृत) | English Translation | Marathi Translation (मराठी भाषांतर) | | :--- | :--- | :--- | | दृष्टिपूतं न्यसेत् पादं वस्त्रपूतं पिबेत् जलम् । | One should place a foot (step) purified by sight; one should drink water filtered by cloth. | (डोळ्यांनी) पाहून शुद्ध केलेल्या जागी पाऊल ठेवावे; वस्त्राने गाळून शुद्ध केलेले पाणी प्यावे. | | सत्यपूतां वदेत् वाणीं मनःपूतं समाचरेत् ।।२।। | One should speak words purified by truth; one should act (in a way) purified by the mind. | सत्याने पवित्र झालेली वाणी बोलावी; मनाने शुद्ध मानलेले आचरण करावे. |

श्लोकः ३

| Sanskrit (संस्कृत) | English Translation | Marathi Translation (मराठी भाषांतर) | | :--- | :--- | :--- | | धनमलब्धं काङ्क्षेत, लब्धं रक्षेत् प्रयत्नतः । | One should desire wealth not (yet) attained; one should protect what is attained with effort. | न मिळालेल्या धनाची इच्छा करावी; मिळालेल्या (धनाचे) प्रयत्नाने रक्षण करावे. | | रक्षितं वर्धयेत् सम्यक्, वृद्धं तीर्थेषु निक्षिपेत् ।।३।। | One should properly increase what is protected; one should donate the increased (wealth) at holy places. | रक्षण केलेल्या (धनाची) योग्य प्रकारे वाढ करावी; (आणि) वाढवलेले (धन) तीर्थक्षेत्री दान करावे. |

श्लोकः ४

| Sanskrit (संस्कृत) | English Translation | Marathi Translation (मराठी भाषांतर) | | :--- | :--- | :--- | | अक्रोधेन जयेत् क्रोधम् असाधुं साधुना जयेत् । | One should conquer anger with non-anger; one should conquer a wicked person with goodness. | रागाला शांतपणाने जिंकावे; दुष्ट माणसाला चांगुलपणाने जिंकावे. | | जयेत् कदर्यं दानेन जयेत् सत्येन चानृतम् ।।४।। | One should conquer a miser with charity; and one should conquer falsehood with truth. | कंजूष माणसाला दानाने जिंकावे; आणि खोटेपणाला सत्याने जिंकावे. |

श्लोकः ५ | Sanskrit (संस्कृत) | English Translation | Marathi Translation (मराठी भाषांतर) | | :--- | :--- | :--- | | दुःखे दुःखाधिकान् पश्येत् सुखे पश्येत् सुखाधिकान् । | In sorrow, one should see those who have greater sorrow; in happiness, one should see those who have greater happiness. | दुःखात असताना (स्वतःपेक्षा) अधिक दुःखी (लोकांना) पाहावे; सुखात असताना (स्वतःपेक्षा) अधिक सुखी (लोकांना) पाहावे. | | आत्मानं शोकहर्षाभ्यां शत्रुभ्यामिव नार्पयेत् ।।५।। | One should not surrender oneself to sorrow and joy, as if to two enemies. | (माणसाने) स्वतःला शत्रूप्रमाणे असणाऱ्या दुःख आणि आनंद यांच्या स्वाधीन करू नये. |

श्लोकः ६

| Sanskrit (संस्कृत) | English Translation | Marathi Translation (मराठी भाषांतर) | | :--- | :--- | :--- | | प्रत्यहं प्रत्यवेक्षेत नरश्चरितमात्मनः । | A person should examine his own character every day: | माणसाने दररोज स्वतःच्या चारित्र्याचे परीक्षण करावे: | | किन्नु मे पशुभिस्तुल्यं किन्नु सत्पुरुषैरिति ।।६।। | "Is my (conduct) like that of animals, or is it like that of good people?" | "माझे (आचरण) पशूंसारखे आहे, की सत्पुरुषांसारखे आहे?" |

श्लोकः ७

| Sanskrit (संस्कृत) | English Translation | Marathi Translation (मराठी भाषांतर) | | :--- | :--- | :--- | | बकवच्चिन्तयेदर्थान् सिंहवच्च पराक्रमेत् । | One should think about objectives like a crane, and show valor like a lion. | (राजाने) बगळ्याप्रमाणे (एकाग्रतेने) ध्येयाचा विचार करावा, आणि सिंहाप्रमाणे पराक्रम करावा. | | वृकवच्चावलुम्पेत शशवच्च विनिष्पतेत् ।।७।। | One should attack like a wolf, and escape like a rabbit. | (त्याने) लांडग्याप्रमाणे हल्ला करावा, आणि सशाप्रमाणे (वेगाने) निसटून जावे. |

५. Exercises (भाषाभ्यासः)

५.१. Answer in one full sentence in Sanskrit (पूर्णवाक्येन उत्तरं लिखत)

(From श्लोकः १)

प्रश्नः (अ) विद्यार्थी किं त्यजेत् ?

उत्तरम्: विद्यार्थी सुखं त्यजेत् ।

प्रश्नः (आ) सुखार्थी किं त्यजेत् ?

उत्तरम्: सुखार्थी विद्यां त्यजेत् ।

(From श्लोकः २)

प्रश्नः (अ) कीदृशं जलं पिबेत् ?

उत्तरम्: वस्त्रपूतं जलं पिबेत् ।

प्रश्नः (आ) कीदृशीं वाणीं वदेत् ?

उत्तरम्: सत्यपूतां वाणीं वदेत् ।

(From श्लोकः ३)

प्रश्नः (अ) मनुजः कीदृशं धनं काङ्क्षेत ?

उत्तरम्: मनुजः अलब्धं धनं काङ्क्षेत ।

प्रश्नः (आ) वृद्धं धनं कुत्र निक्षिपेत् ?

उत्तरम्: वृद्धं धनं तीर्थेषु निक्षिपेत् ।

(From श्लोकः ४)

प्रश्नः अ) क्रोधं केन जयेत् ?

उत्तरम्: क्रोधम् अक्रोधेन जयेत् ।

प्रश्नः आ) दानेन किं जयेत् ?

उत्तरम्: दानेन कदर्यं जयेत् ।

प्रश्नः इ) सत्येन किं जयेत् ?

उत्तरम्: सत्येन अनृतं जयेत् ।

(From श्लोकः ५)

प्रश्नः अ) दुःखे कान् पश्येत् ?

उत्तरम्: दुःखे दुःखाधिकान् पश्येत् ।

प्रश्नः आ) सुखाधिकान् कदा पश्येत् ?

उत्तरम्: सुखे सुखाधिकान् पश्येत् ।

(From श्लोकः ६)

प्रश्नः अ) प्रत्यहं किं प्रत्यवेक्षेत ?

उत्तरम्: प्रत्यहं नरः आत्मनः चरितं प्रत्यवेक्षेत ।

प्रश्नः आ) चरितं केन तुल्यं माऽस्तु ?

उत्तरम्: चरितं पशुभिः तुल्यं माऽस्तु ।

प्रश्नः इ) चरितं केन तुल्यम् अस्तु ?

उत्तरम्: चरितं सत्पुरुषैः तुल्यम् अस्तु ।

(From श्लोकः ७)

प्रश्नः अ) नृपः अर्थान् कथं चिन्तयेत् ?

उत्तरम्: नृपः अर्थान् बकवत् चिन्तयेत् ।

प्रश्नः आ) नृपः कथं पराक्रमेत् ?

उत्तरम्: नृपः सिंहवत् पराक्रमेत् ।

प्रश्नः इ) नृपः कथम् अवलुम्पेत ?

उत्तरम्: नृपः वृकवत् अवलुम्पेत ।

प्रश्नः ई) नृपः कथं विनिष्पतेत् ?

उत्तरम्: नृपः शशवत् विनिष्पतेत् ।

५.२. Answer in your medium's language (माध्यमभाषया उत्तरत)

(No questions were found in the PDF exercises under this specific heading.)

५.३. Diagram/Flowchart Answers (जालरेखाचित्रं पूरयत)

विधिलिङ्-क्रियापदानि (Verbs in the Potential Mood)

(As found in the shlokas)

• त्यजेत्

• न्यसेत्

• पिबेत्

• वदेत्

• समाचरेत्

• काङ्क्षेत

• रक्षेत्

• वर्धयेत्

• निक्षिपेत्

• जयेत्

• पश्येत्

• नार्पयेत् (अर्पयेत्)

• प्रत्यवेक्षेत

• चिन्तयेत्

• पराक्रमेत्

• अवलुम्पेत

• विनिष्पतेत्

About BhashaLab

BhashaLab is a dynamic platform dedicated to the exploration and mastery of languages - operating both online and offline. Aligned with the National Education Policy (NEP) 2020 and the National Credit Framework (NCrF), we offer language education that emphasizes measurable learning outcomes and recognized, transferable credits.

We offer:

1. NEP alligned offline language courses for degree colleges - English, Sanskrit, Marathi and Hindi

2. NEP alligned offline language courses for schools - English, Sanskrit, Marathi and Hindi

3. Std VIII, IX and X - English and Sanskrit Curriculum Tuitions - All boards

4. International English Olympiad Tuitions - All classes

5. Basic and Advanced English Grammar - Offline and Online - Class 3 and above

6. English Communication Skills for working professionals, adults and students - Offline and Online

Contact: +91 86577 20901, +91 97021 12044

Mail: info@bhashalab.com

Website: www.bhashalab.com

Found any mistakes or suggestions? Click here to send us your feedback!