4. सावलीतून जा आणि सावलीतून ये - Sawlitun jaa ani sawlitun ye - Class 8 - Sugambharati 1

Lesson Type: Prose (पाठ)

Lesson Number: ४

Lesson Title: सावलीतून जा आणि सावलीतून ये

Author's Name: सु. ह. जोशी

Bilingual Summary (सारांश)

मराठी: 'सावलीतून जा आणि सावलीतून ये' ही सु. ह. जोशी यांनी लिहिलेली एक बोधकथा आहे. गणेशराव नावाच्या एका श्रीमंत आणि कष्टकरी माणसाला आपल्या अवी नावाच्या आळशी मुलाची चिंता असते. यात्रेला जाण्यापूर्वी ते आपली संपत्ती दोन्ही मुलांमध्ये, अवी आणि रवी, सारखी वाटून टाकतात आणि त्यांना तीन गोष्टी करायला सांगतात: १. रोज सावलीतून कामाला जा आणि सावलीतूनच घरी या. २. रोज गोड खा. ३. आजूबाजूच्या प्रत्येक गावात एकेक घर बांधा. आळशी अवी या सूचनांचा शब्दशः अर्थ घेतो. तो मांडव घालतो, रोज पक्वान्न खातो आणि घरे बांधायला काढून कंगाल होतो. याउलट, हुशार रवी त्याचा गर्भित अर्थ समजून घेतो. तो सकाळी लवकर (सावलीत) कामाला जातो व संध्याकाळी उशिरा (सावलीत) परत येतो. कष्टाची भाकरी त्याला गोड लागते आणि सर्वांशी प्रेमाने वागून तो प्रत्येक गावात मित्ररुपी घरे तयार करतो. यातून तो अधिक यशस्वी होतो.

English: 'Savlitun Ja aani Savlitun Ye' is a moral story written by S. H. Joshi. A rich and hardworking man named Ganeshrao is worried about his lazy son, Avi. Before leaving for a pilgrimage, he divides his wealth equally between his two sons, Avi and Ravi, and gives them three instructions: 1. Go to work in the shade and return in the shade. 2. Eat sweets every day. 3. Build one house in every surrounding village. The lazy son, Avi, takes these instructions literally. He builds a canopy, eats delicacies daily, and starts building houses, eventually becoming bankrupt. In contrast, the wise son, Ravi, understands the implied meaning. He goes to work early in the morning (in the shade) and returns late in the evening (in the shade). His hard-earned bread tastes sweet to him, and by being kind to everyone, he builds houses of friendship in every village, thus becoming more successful.

Bilingual Theme / Central Idea (मध्यवर्ती कल्पना)

मराठी: कोणत्याही उपदेशाचा शब्दशः अर्थ न घेता त्यामागील गर्भित अर्थ समजून घेणे महत्त्वाचे असते. तसेच, आळस हा माणसाचा शत्रू असून, प्रामाणिकपणे आणि हुशारीने कष्ट केल्यास यश हमखास मिळते, हा संदेश देणे ही या कथेची मध्यवर्ती कल्पना आहे.

English: The central idea of this story is to convey that it is important to understand the implied meaning behind any advice rather than taking it literally. It also delivers the message that laziness is a man's enemy, and success is guaranteed if one works hard with honesty and intelligence.

पाठातील महत्त्वाचे मुद्दे (Key Points for Revision):

• गणेशरावांना अवी आणि रवी नावाची दोन मुले होती, त्यांपैकी अवी आळशी तर रवी मेहनती होता.

• यात्रेला जाण्यापूर्वी गणेशरावांनी मुलांना तीन गोष्टी सांगितल्या: सावलीतून ये-जा करणे, रोज गोड खाणे आणि प्रत्येक गावात घर बांधणे.

• अवीने सूचनांचा शब्दशः अर्थ घेतल्यामुळे तो आपली सर्व संपत्ती गमावून बसला.

• रवीने सूचनांमागील खरा अर्थ ओळखला: सकाळी लवकर कामाला जाणे, कष्टाची भाकरी गोड लागणे आणि मैत्रीने माणसे जोडणे.

• कथेचा संदेश आहे की, कष्टाला आणि हुशारीला पर्याय नाही.

Bilingual Character Sketch (पात्रांचे स्वभावचित्रण):

अवी:

• मराठी: अवी हा गणेशरावांचा मोठा मुलगा असून तो खूप आळशी आहे. त्याला काम करण्याचा कंटाळा आहे. तो विचार न करता वागणारा आहे, कारण तो वडिलांच्या उपदेशाचा वरवरचा, सोपा अर्थ घेतो आणि कष्ट न करता सर्व संपत्ती उधळून टाकतो.

• English: Avi is Ganeshrao's elder son and is very lazy. He dislikes working. He is thoughtless, as he takes the literal, easy meaning of his father's advice and squanders all his wealth without any hard work.

  
  

रवी:

• मराठी: रवी हा अवीच्या विरुद्ध स्वभावाचा आहे. तो मेहनती, हुशार आणि समंजस आहे. तो सकाळी लवकर उठून वडिलांना कामात मदत करतो. तो वडिलांच्या उपदेशामागील खरा, गर्भित अर्थ ओळखतो आणि त्यानुसार वागून यशस्वी होतो.

• English: Ravi has a personality opposite to that of Avi. He is hardworking, intelligent, and sensible. He wakes up early and helps his father with his work. He understands the true, implied meaning behind his father's advice and acts accordingly to become successful.

  
  

गणेशराव:

• मराठी: गणेशराव हे एक श्रीमंत, पण कष्टाळू आणि नम्र गृहस्थ आहेत. ते आपल्या मुलांची, विशेषतः आळशी अवीची, काळजी करणारे प्रेमळ वडील आहेत. ते अत्यंत हुशार आणि अनुभवी आहेत, म्हणूनच ते आपल्या मुलांना थेट उपदेश न करता, विचार करायला लावणाऱ्या तीन गूढ सूचना देतात.

• English: Ganeshrao is a rich, yet hardworking and humble man. He is a loving father who is concerned about his children, especially the lazy Avi. He is extremely wise and experienced, which is why he gives his sons three cryptic instructions that make them think, instead of giving direct advice.

Glossary (शब्दार्थ)

True or False (चूक की बरोबर) with Reasons

विधान १: गणेशराव खूप श्रीमंत असूनही त्यांना गर्व नव्हता.

• उत्तर: बरोबर. कारण, पाठात स्पष्ट म्हटले आहे, "एवढी श्रीमंती असूनही गणेशरावांना गर्व नव्हता".

  
  

विधान २: अवी आणि रवी दोघेही खूप आळशी होते.

• उत्तर: चूक. कारण, अवी आळशी होता, पण रवीचा स्वभाव "अवीच्या अगदी विरूद्ध" म्हणजेच मेहनती होता.

  
  

विधान ३: गणेशरावांनी आपल्या मुलांना रोज पक्वान्न खाण्याचा उपदेश केला होता.

• उत्तर: चूक. त्यांनी फक्त 'रोज गोड खा' असे म्हटले होते, ज्याचा खरा अर्थ 'कष्टाने मिळवलेले अन्न गोड लागते' असा होता.

  
  

विधान ४: रवीने प्रत्येक गावात जागा विकत घेऊन घरे बांधली.

• उत्तर: चूक. कारण, त्याने "सगळ्यांशी प्रेमाने वागल्यामुळे... आजूबाजूच्या सर्व गावांमधले बरेच लोक माझे मित्र झाले आहेत," आणि त्यांची घरेच आपली घरे मानली.

  
  

विधान ५: वडिलांच्या उपदेशाचा खरा अर्थ समजल्यामुळे अवी यशस्वी झाला.

• उत्तर: चूक. कारण, अवी उपदेशाचा शब्दशः अर्थ घेऊन कंगाल झाला; रवी खरा अर्थ समजल्यामुळे यशस्वी झाला.

Personal Opinion (स्वमत):

प्रश्न १: 'आळस हा माणसाचा फार मोठा शत्रू आहे', या कथेतील मुख्य विचारावर तुमचे मत लिहा.

• उत्तर: 'सावलीतून जा आणि सावलीतून ये' या पाठातून लेखक सु. ह. जोशी यांनी दिलेला हा संदेश मला पूर्णपणे पटतो. आळस खरोखरच माणसाच्या प्रगतीतील सर्वात मोठा अडथळा आणि शत्रू आहे.

  आळशी व्यक्ती नेहमी सोपे आणि कष्ट टाळण्याचे मार्ग शोधते, जसे अवीने केले. यामुळे ती व्यक्ती शारीरिक आणि बौद्धिक दृष्ट्या निष्क्रिय बनते. आळसामुळे वेळेचा अपव्यय होतो, हाती आलेल्या संधी वाया जातात आणि माणूस इतरांवर अवलंबून राहू लागतो. याउलट, रवीसारखी मेहनती व्यक्ती कष्टाने आपले ध्येय गाठते आणि स्वावलंबी बनते. कष्ट केल्याने केवळ यशच नाही, तर समाधान आणि आत्मविश्वासही मिळतो. म्हणूनच, आयुष्यात यशस्वी होण्यासाठी आळस या शत्रूला दूर ठेवणे अत्यंत आवश्यक आहे.

• उत्तर लिहिताना वापरावे असे महत्त्वाचे शब्द: आळस, शत्रू, प्रगती, कष्ट, मेहनत, यश, स्वावलंबन, आत्मविश्वास.

  
  

प्रश्न २: तुम्हांला जाणवलेले रवीचे गुण लिहा.

• उत्तर: 'सावलीतून जा आणि सावलीतून ये' या कथेत गणेशरावांचा लहान मुलगा रवी हा एक आदर्श व्यक्तिरेखा म्हणून समोर येतो. त्याच्या स्वभावातून अनेक चांगले गुण दिसून येतात, जे त्याच्या यशाचे कारण ठरतात.

  रवीचा सर्वात महत्त्वाचा गुण म्हणजे तो कष्टाळू आहे. तो सकाळी लवकर उठून व्यायाम करतो आणि वडिलांना कामात मदत करतो. दुसरा गुण म्हणजे तो हुशार आणि समंजस आहे. तो वडिलांच्या उपदेशाचा वरवरचा अर्थ न घेता, त्यामागील खरा भावार्थ समजून घेतो. तिसरे, तो सामाजिक आणि प्रेमळ आहे. तो सर्वांशी चांगले वागून माणसे जोडतो. यामुळेच तो प्रत्येक गावात मित्ररुपी घर तयार करू शकला. त्याचे हेच गुण त्याला केवळ श्रीमंतच नाही, तर एक यशस्वी आणि समाधानी व्यक्ती बनवतात.

• उत्तर लिहिताना वापरावे असे महत्त्वाचे शब्द: कष्टाळू, हुशार, समंजस, प्रेमळ, सामाजिक, यशस्वी, गुण.

मागील बोर्ड परीक्षेत आलेले प्रश्न (Previous Years' Board Questions):

प्रश्न १: गणेशरावांनी आपल्या मुलांना सांगितलेल्या तीन गोष्टी आणि रवीने त्याचा लावलेला अर्थ स्पष्ट करा.

• उत्तर: 'सावलीतून जा आणि सावलीतून ये' या पाठात, गणेशरावांनी आपल्या मुलांना यशासाठी तीन महत्त्वाचे उपदेश केले. रवीने त्या उपदेशांचा गर्भित अर्थ ओळखून त्याचे पालन केले.

  गणेशरावांच्या तीन गोष्टी आणि रवीने लावलेला अर्थ खालीलप्रमाणे:

  1. उपदेश: रोज सावलीतून कामाला जा आणि सावलीतूनच घरी या. रवीने लावलेला अर्थ: सकाळी लवकर उन्हं व्हायच्या आत (म्हणजेच सावली असताना) कामाला जायचे आणि संध्याकाळी ऊन गेल्यावर (म्हणजेच पुन्हा सावली झाल्यावर) घरी परतायचे. म्हणजेच, दिवसभर कष्ट करायचे.

  2. उपदेश: रोज गोड खा. रवीने लावलेला अर्थ: दिवसभर कष्ट केल्यामुळे साधी भाजी-भाकरी सुद्धा पक्वान्नासारखी गोड लागते.

  3. उपदेश: आजूबाजूच्या प्रत्येक गावात एकेक घर बांधा. रवीने लावलेला अर्थ: सर्वांशी प्रेमाने आणि सलोख्याने वागून, इतरांना अडचणीत मदत करून प्रत्येक गावात मित्र तयार करायचे, म्हणजे त्यांचे घर आपल्यासाठी हक्काचे घरच बनते.

     
     

प्रश्न २: अवीच्या कंगाल होण्यामागे कोणती कारणे होती, ते पाठाच्या आधारे स्पष्ट करा.

• उत्तर: 'सावलीतून जा आणि सावलीतून ये' या पाठात, अवी हा हुशार आणि मेहनती असूनही आपल्या काही दोषांमुळे कंगाल होतो. गणेशरावांनी दोन्ही मुलांना सारखीच संपत्ती आणि सारखाच उपदेश दिला होता, पण अवी अपयशी ठरला.

  अवीच्या कंगाल होण्यामागे मुख्य दोन कारणे होती. पहिले आणि सर्वात महत्त्वाचे कारण म्हणजे त्याचा आळशी स्वभाव. त्याला काम करण्याचा प्रचंड कंटाळा होता. दुसरे कारण म्हणजे, त्याने वडिलांच्या उपदेशाचा चुकीचा, शब्दशः अर्थ घेतला. 'सावलीतून जा' याचा अर्थ त्याने घरापासून कामापर्यंत मांडव घालणे असा घेतला. 'रोज गोड खा' याचा अर्थ त्याने रोज पक्वान्नांचे जेवण करणे असा घेतला आणि 'प्रत्येक गावात घर बांधा' याचा अर्थ त्याने प्रत्यक्ष घरे बांधायला सुरुवात करणे असा घेतला. या सर्व गोष्टींवर त्याने प्रचंड खर्च केला, पण काम मात्र काहीच केले नाही. खर्च जास्त आणि उत्पन्न शून्य, याचा परिणाम म्हणून त्याची सर्व संपत्ती झपाट्याने कमी झाली आणि तो कंगाल झाला.

  
  

About BhashaLab

BhashaLab is a dynamic platform dedicated to the exploration and mastery of languages - operating both online and offline. Aligned with the National Education Policy (NEP) 2020 and the National Credit Framework (NCrF), we offer language education that emphasizes measurable learning outcomes and recognized, transferable credits.

We offer:

1. NEP alligned offline language courses for degree colleges - English, Sanskrit, Marathi and Hindi

2. NEP alligned offline language courses for schools - English, Sanskrit, Marathi and Hindi

3. Std VIII, IX and X - English and Sanskrit Curriculum Tuitions - All boards

4. International English Olympiad Tuitions - All classes

5. Basic and Advanced English Grammar - Offline and Online - Class 3 and above

6. English Communication Skills for working professionals, adults and students - Offline and Online

Contact: +91 86577 20901, +91 97021 12044

Mail: info@bhashalab.com

Website: www.bhashalab.com

Found any mistakes or suggestions? Click here to send us your feedback!