7. आजारी पडण्याचा प्रयोग - Aajari padnyacha prayog - Class 7 - Sulabhbharati

Lesson Type: Prose (पाठ)

Lesson Number: ७

Lesson Title: आजारी पडण्याचा प्रयोग

Author/Poet's Name: द. मा. मिरासदार

Bilingual Summary (सारांश)

मराठी: 'आजारी पडण्याचा प्रयोग' हा एक विनोदी पाठ आहे. घरातील आई, बाबा, दादा, ताई या सगळ्यांना नेहमी आजारी पाहून, आणि आजारीपणात मिळणारी संत्री, मोसंबी, शिरा यांसारखी 'औषधे' पाहून, पाठातील मुलाला आपण एकदाही आजारी पडलो नाही याची लाज वाटू लागते. त्याला त्या 'औषधांचा' आणि आजारी असण्याचा हेवा वाटतो. म्हणून, तो आजारी पडण्याचा 'प्रयोग' करायचे ठरवतो. तो स्वतःची रिकामी बाटली घेऊन डॉक्टरांकडे जातो, आपल्याला बरं वाटत नाही असे सांगतो, आणि डॉक्टरांना इंजेक्शन व ऑपरेशन करण्याचीही विनंती करतो. पण डॉक्टर त्याला तपासतात आणि 'तुझी तब्येत ठणठणीत आहे' असे सांगून औषध न देताच घरी पाठवून देतात, ज्यामुळे मुलाची घोर निराशा होते.

English: 'Aajari Padnyacha Prayog' (The Experiment of Falling Sick) is a humorous story. The young boy in the lesson feels ashamed that he has never been sick, especially after seeing his family members (mother, father, brother, sister) always being ill. He envies the special "medicines" they receive, such as oranges, sweet limes, and shira (a sweet dish). He decides to conduct an 'experiment' to fall sick. He takes an empty bottle to the doctor, pretends to be unwell, and even requests an injection and an operation. However, the doctor examines him, declares that he is perfectly healthy ("ठणठणीत"), and sends him home without any medicine, leading to the boy's great disappointment.

Bilingual Theme / Central Idea (मध्यवर्ती कल्पना)

मराठी: या पाठाची मध्यवर्ती कल्पना म्हणजे 'लहान मुलांच्या निरागस मनाचे विनोदी चित्रण'. आजारपणाकडे आणि त्यानिमित्ताने मिळणाऱ्या विश्रांती व खाऊकडे (ज्याला मुलगा 'औषध' समजतो) पाहण्याचा एका मुलाचा अत्यंत भोळा आणि गमतीशीर दृष्टिकोन लेखकाने मांडला आहे. मोठ्या माणसांच्या वागणुकीचा लहान मुलांवर पडणारा प्रभाव आणि त्यातून निर्माण होणारा विनोद, हा या कथेचा मुख्य गाभा आहे.

English: The central idea of this lesson is the 'humorous portrayal of a child's innocent mind'. The author presents the naive and amusing perspective of a young boy who sees illness as a desirable state because of the rest and special treats (which he mistakes for 'medicine') associated with it. The core of the story is the humor that arises from a child's interpretation of adult behavior.

पाठातील महत्त्वाचे मुद्दे (Key Points for Revision):

• घरातील सर्वजण सतत आजारी (दुखणेकरी) असल्याने मुलाला आपण आजारी नसल्याची लाज वाटत होती.

• आजारी व्यक्तींना मिळणारी फळे, पेढे, शिरा या गोष्टींना मुलगा 'औषध' समजत असे व त्याला ती खाण्याची मनाई होती.

• घरातल्या माणसांच्या स्वार्थीपणाचा (सतत आजारी पडण्याच्या) मुलाला राग आला.

• आजारी पडण्याचा 'प्रयोग' करण्यासाठी मुलगा स्वतःची छोटी बाटली घेऊन डॉक्टरांकडे गेला.

• दवाखान्यात गुलगुलीत खाटेवर झोपायला मिळाल्याचा व डॉक्टरांनी तपासल्याचा (जीभ, छाती) मुलाला 'धन्य धन्य' वाटले.

• मुलाने डॉक्टरांना इंजेक्शन आणि ऑपरेशन करण्याचीही विनंती केली.

• डॉक्टरांनी 'तब्येत ठणठणीत आहे' असे सांगून औषध दिले नाही, त्यामुळे मुलाची निराशा झाली.

Bilingual Character Sketch (पात्रांचे स्वभावचित्रण): (If Applicable)

मुलगा (The Boy):

• मराठी: हा मुलगा निरागस (innocent), भोळा आणि कल्पनाशील आहे. मोठ्या माणसांचे निरीक्षण करून तो स्वतःचे वेगळेच तर्क लावतो (उदा. फळे = औषध). तो हेवा करणारा (त्याला 'औषधांचा' हेवा वाटतो) पण धाडसी आहे (डॉक्टरांना ऑपरेशनबद्दल विचारतो). त्याला आजारपणाचे आकर्षण आहे, पण ते वेदनांसाठी नसून मिळणाऱ्या सुखासाठी (खाऊ, विश्रांती) आहे.

  
  

• English: The boy is innocent, naive, and imaginative. He observes adults and draws his own funny conclusions (e.g., fruits = medicine). He is envious (of the "medicines") but also bold (asking the doctor for an operation). He is fascinated by sickness, not for the pain, but for the perks (special food, rest) that come with it.

Glossary (शब्दार्थ)

(Poetry-Specific Sections: "ओळींचा सरळ अर्थ लिहा" and "रसग्रहण" are not applicable for this prose lesson.)

True or False (चूक की बरोबर) with Reasons

1. विधान: मुलाला आपण कधीच आजारी पडलो नाही, याचा अभिमान वाटत होता.

   उत्तर: चूक. कारण, आपण एकदाही दुखणेकरी नव्हतो, याची मुलाला 'मोठी लाज वाटली'.

   
   

2. विधान: मुलाच्या घरातील लोक क्वचितच आजारी पडायचे.

   उत्तर: चूक. कारण, 'आमच्या घरात नेहमी कुणीतरी आजारी पडायचे' (आई खोकायची, बाबांना पडसे, दादाचे अंग दुखायचे).

   
   

3. विधान: आजारी माणसांना मिळणारी फळे व शिरा यांना मुलगा 'औषध' समजत होता.

   उत्तर: बरोबर. कारण, 'जे पदार्थ ही सगळी मंडळी आजारी म्हणून खात असत, ते 'औषध' या नावाखाली मोडत असत.'

   
   

4. विधान: डॉक्टरांनी छातीवर नळी लावल्यावर मुलाला भीती वाटली.

   उत्तर: चूक. कारण, डॉक्टरांनी जीभ बघितली व छातीवर नळी लावली, तेव्हा मुलाला 'अगदी धन्य धन्य वाटू लागले'.

   
   

5. विधान: डॉक्टरांनी मुलाला एक इंजेक्शन दिले आणि औषधाची बाटली भरून दिली.

   उत्तर: चूक. कारण, डॉक्टरांनी 'औषध काही नाही. पळ. जा घरी.' असे सांगून मुलाला निराश केले.

Personal Opinion (स्वमत) 5 questions:

प्रश्न १: मुलाला आजारी पडण्याची इच्छा का झाली होती? उत्तर: 'आजारी पडण्याचा प्रयोग' या पाठात लेखक द. मा. मिरासदार यांनी एका मुलाच्या निरागस विचारांचे वर्णन केले आहे. मुलाच्या घरातील सर्वजण नेहमी आजारी असत. आजारीपणात त्यांना संत्री, मोसंबी, सफरचंद, शिरा असा चांगला खाऊ मिळत असे, ज्याला तो 'औषध' समजत होता. त्याला हा खाऊ खाण्यास 'सक्त मनाई' होती. हा सगळा प्रकार पाहून, आपणही आजारी पडावे आणि ती 'औषधे' खावीत, या इच्छेमुळे मुलाला आजारी पडायचे होते.

उत्तर लिहिताना वापरावे असे महत्त्वाचे शब्द: आजारी, औषध, संत्री, मोसंबी, शिरा, हेवा वाटणे, सक्त मनाई, घरातील लोक.

प्रश्न २: 'घरातल्या माणसांचा मला मोठा राग येऊ लागला' – मुलाला असा राग का आला? उत्तर: 'आजारी पडण्याचा प्रयोग' या पाठात लेखक द. मा. मिरासदार यांनी मुलाच्या मनातील गमतीशीर विचारांचे वर्णन केले आहे. मुलाला आजारी पडण्याची खूप इच्छा होती. पण त्याच्या घरातील मंडळी 'स्वतःच इतक्या वेळा आजारी पडत होती, की माझ्या वाटणीला कोणतेच आजारपण येत नव्हते.' त्याला वाटले की, ही मंडळी 'स्वार्थीपणाने' सर्व आजारपणे स्वतःच घेत आहेत आणि त्याला आजारी पडण्याची संधीच देत नाहीत, म्हणून त्याला त्यांचा राग आला.

उत्तर लिहिताना वापरावे असे महत्त्वाचे शब्द: स्वार्थीपणा, राग, आजारी पडण्याची संधी, वाटणीला, घरातील मंडळी, निरागस विचार.

प्रश्न ३: दवाखान्यात गेल्यावर मुलाला 'धन्य धन्य' का वाटले? उत्तर: 'आजारी पडण्याचा प्रयोग' या पाठात लेखक द. मा. मिरासदार यांनी मुलाच्या दवाखान्यातील अनुभवाचे विनोदी वर्णन केले आहे. मुलगा अनेकदा दवाखान्यात गेला होता, पण त्याला कधीच 'गुलगुलीत खाटेवर' झोपायचे सुख मिळाले नव्हते. या प्रयोगाच्या वेळी, डॉक्टरांनी त्याला त्या खाटेवर झोपायला सांगितले. मग त्यांनी छातीवर नळी लावली आणि जीभ बघितली. आजारी माणसांना मिळणारा हा अनुभव आपल्यालाही मिळतोय, या कल्पनेने मुलाला 'अगदी धन्य धन्य वाटू लागले'.

उत्तर लिहिताना वापरावे असे महत्त्वाचे शब्द: गुलगुलीत खाट, डॉक्टरांनी तपासले, छातीवर नळी, जीभ बघितली, धन्य धन्य वाटणे, निरागस आनंद.

प्रश्न ४: मुलाने डॉक्टरांना ऑपरेशनबद्दल का विचारले? यातून त्याचा कोणता स्वभाव दिसतो? उत्तर: 'आजारी पडण्याचा प्रयोग' या पाठात लेखक द. मा. मिरासदार यांनी मुलाच्या धाडसी (पण निरागस) स्वभावाचे चित्रण केले आहे. मुलाला वाटत होते की, इंजेक्शन आणि ऑपरेशन या आजारपणातील मोठ्या 'ऐटीच्या' गोष्टी आहेत. त्याने पाहिले होते की, इंजेक्शन घेतलेले लोक 'मोठ्या फुशारकीने' दंडावरल्या डागाकडे पाहतात. त्याला वाटले, आपणही ऑपरेशन करून घेतले तर घरी जाऊन 'सगळ्यांना दाखवीन'. यातून त्याचा धाडसी (पण काय होतेय याची कल्पना नसलेला) आणि फुशारकी मारणारा स्वभाव दिसून येतो.

उत्तर लिहिताना वापरावे असे महत्त्वाचे शब्द: ऑपरेशन, धाडसी, फुशारकी, निरागस, खासगी आवाज, इंजेक्शन, ऐट, घरी दाखवीन.

प्रश्न ५: 'डॉक्टरांचे हे बोलणे ऐकून माझी फार निराशा झाली' – मुलाची निराशा का झाली? उत्तर: 'आजारी पडण्याचा प्रयोग' या पाठात लेखक द. मा. मिरासदार यांनी मुलाच्या फसलेल्या प्रयोगाचे वर्णन केले आहे. मुलाने आजारी पडण्यासाठी, 'औषधाची' (फळे/शिरा) स्वतंत्र बाटली मिळवण्यासाठी, इंजेक्शन घेण्यासाठी हा सगळा 'प्रयोग' केला होता. पण डॉक्टरांनी त्याला तपासले आणि 'तुला काही झालं नाही, तब्येत ठणठणीत आहे, पळ जा घरी' असे सांगितले. आजारी पडण्याचा आणि 'औषध' मिळवण्याचा त्याचा सगळा बेत फसला, म्हणून मुलाची फार निराशा झाली.

उत्तर लिहिताना वापरावे असे महत्त्वाचे शब्द: निराशा, प्रयोग फसला, ठणठणीत तब्येत, औषध मिळाले नाही, स्वतंत्र बाटली, इंजेक्शन.

मागील बोर्ड परीक्षेत आलेले प्रश्न (Previous Years' Board Questions): - 5 questions

प्रश्न १: पाठातील मुलाला आजारी माणसांचा हेवा का वाटत होता?

• उत्तर: 'आजारी पडण्याचा प्रयोग' या विनोदी पाठात,  लेखक द. मा. मिरासदार यांनी एका मुलाची गमतीशीर मानसिकता मांडली आहे, जो कधीच आजारी पडला नव्हता. मुलाला आजारी माणसांचा हेवा वाटत होता, कारण आजारी पडल्यावर त्यांना विशेष वागणूक मिळत असे. त्यांच्या औषधांमध्ये 'संत्री, मोसंबी, सफरचंद, खडीसाखर, बेदाणा, पेढे, गोड औषध'  यांचा मारा असे. 'अशक्तपणा आला, म्हणजे शिराही रोज व्हायचा'. हे सर्व पदार्थ 'औषध' नावाखाली मोडत असल्याने मुलाला त्याला 'हात लावायची सक्त मनाई'  असे. ही सर्व 'औषधे' आपल्यालाही मिळावीत, असे त्याला वाटे, म्हणूनच त्याला आजारी माणसांचा हेवा वाटत होता.

  
  

प्रश्न २: मुलाने आजारी पडण्यासाठी स्वतः काय निश्चय केला?

• उत्तर: 'आजारी पडण्याचा प्रयोग' या पाठात, लेखक द. मा. मिरासदार यांनी एका मुलाच्या आजारी पडण्याच्या इच्छेचे मार्मिक वर्णन केले आहे. घरातील मंडळी स्वतःच सतत आजारी पडत असल्यामुळे आणि मुलाला आजारी पडण्याची संधी मिळत नसल्यामुळे, तो 'अगदी चिडून'  गेला. त्याने ठरवले की, 'ते काही नाही. आपण आजारी पडून डॉक्टरांकडून औषध आणायचेच'. हा निश्चय करून, तो नेहमीप्रमाणे घरातील इतरांच्या बाटल्यांसोबत स्वतःची एक 'निराळी' बाटली 'चड्डीच्या खिशात' जपून घेऊन  डॉक्टरांकडे गेला.

  
  

प्रश्न ३: दवाखान्यातील 'गुलगुलीत खाटेवर' झोपताना मुलाच्या मनात कोणते विचार आले?

• उत्तर: 'आजारी पडण्याचा प्रयोग' या विनोदी कथेत,  मुलगा आजारी पडण्याचा 'अनुभव' घेण्यासाठी दवाखान्यात जातो आणि डॉक्टरांच्या खाटेवर झोपतो. त्या 'गुलगुलीत खाटेवर' झोपताना मुलाला 'अशी काही मजा वाटली' की, इतक्या वेळा दवाखान्यात येऊनही हे सुख 'कधीसुद्धा आपल्या वाट्याला आले नव्हते',  असे त्याला वाटले. त्याच्या मनात विचार आले की, 'आता डॉक्टर ती छान नळी आपल्या छातीवर, पोटावर लावतील, तपासतील'. 'कदाचित इंजेक्शनसुद्धा देतील'. त्याला 'स्वतंत्र बाटली' मिळायची याचा आनंद झाला, कारण आता 'दादाची आणि ताईचीच ऐट नको'  असे त्याला वाटले.

  
  

प्रश्न ४: "तेव्हा तर मला अगदी धन्य धन्य वाटू लागले" - मुलाला असे 'धन्य धन्य' का वाटले?

• उत्तर: 'आजारी पडण्याचा प्रयोग' या पाठात द. मा. मिरासदार यांनी मुलाच्या दवाखान्यातील अनुभवाचे विनोदी वर्णन केले आहे. डॉक्टरांनी मुलाला तपासण्यास सुरुवात केल्यावर त्याला 'आनंदाने'  भरून आले. डॉक्टरांनी त्याला 'इकडे, तिकडे, पालथे वळायला सांगितले', 'गळ्यातली नळी छातीवर लावली', आणि 'जीभ बघितली', तेव्हा मुलाला 'अगदी धन्य धन्य वाटू लागले'.  आजारपणाचा खरा 'अनुभव' (जो त्याला हवा होता) त्याला मिळत होता, जणू काही मोठा सन्मान मिळत आहे, अशा भावनेने त्याला धन्य धन्य वाटले.

  
  

प्रश्न ५: डॉक्टरांनी मुलाला औषध का दिले नाही?

• उत्तर: 'आजारी पडण्याचा प्रयोग' या पाठात, एक मुलगा आजारी नसतानाही मुद्दाम डॉक्टरांकडून औषध घेण्यासाठी जातो. डॉक्टरांनी मुलाला औषध दिले नाही, कारण डॉक्टरांनी त्याला तपासल्यावर त्यांच्या असे लक्षात आले की मुलाला 'काही झालं नाही'. डॉक्टरांनी मुलाला स्पष्टपणे सांगितले की, "ठणठणीत आहे तब्येत तुझी, तेव्हा औषध काही नाही. पळ. जा घरी."  मुलगा आजारीच नव्हता, तो 'ठणठणीत' होता, म्हणूनच डॉक्टरांनी त्याला कोणतेही औषध देण्यास नकार दिला.

About BhashaLab

BhashaLab is a dynamic platform dedicated to the exploration and mastery of languages - operating both online and offline. Aligned with the National Education Policy (NEP) 2020 and the National Credit Framework (NCrF), we offer language education that emphasizes measurable learning outcomes and recognized, transferable credits.

We offer:

1. NEP alligned offline language courses for degree colleges - English, Sanskrit, Marathi and Hindi

2. NEP alligned offline language courses for schools - English, Sanskrit, Marathi and Hindi

3. Std VIII, IX and X - English and Sanskrit Curriculum Tuitions - All boards

4. International English Olympiad Tuitions - All classes

5. Basic and Advanced English Grammar - Offline and Online - Class 3 and above

6. English Communication Skills for working professionals, adults and students - Offline and Online

Contact: +91 86577 20901, +91 97021 12044

Mail: info@bhashalab.com

Website: www.bhashalab.com

Found any mistakes or suggestions? Click here