7. फूटप्रिन्ट्स - Class 10 - Aksharbharati

Author’s Name: डॉ. रितेश आवटे

Bilingual Summary (सारांश)

मराठी:‘फूटप्रिन्ट्स’ या विज्ञानकथेत लेखकाने पर्यावरण संवर्धनाचा संदेश दिला आहे. अभिषेक, स्नेहल, सुध्मत, रेखामावशी आणि पावडे काका या पात्रांच्या संवादातून मानवी जीवनशैलीचा पर्यावरणावर होणारा परिणाम दाखवला आहे. सुध्मतने तयार केलेल्या ‘फूटप्रिन्ट्स’ या ॲपमधून कळते की स्वच्छतेचा खरा अर्थ म्हणजे कार्बन उत्सर्जन कमी करणे. पावडे काकांचे कार वापरणे व झाडे न लावणे यामुळे त्यांच्या फूटप्रिन्ट्स काळे दिसतात, तर रेखामावशींचे साधे जीवन व झाडे लावल्यामुळे त्यांचे फूटप्रिन्ट्स चंदेरी दिसतात. त्यामुळे जीवनशैलीत बदल करून सार्वजनिक वाहतूक, झाडे लावणे व प्रदूषण कमी करणे यावर भर देण्याचा संदेश या कथेतून मिळतो.

English:In the scientific story Footprints, author Dr. Ritesh Awate conveys the message of environmental conservation. Through the conversations of Abhishek, Snehal, Sudhmat, Rekha-maushi, and Powade Kaka, the story highlights how human lifestyles impact the environment. Sudhmat’s app ‘Footprints’ reveals that real cleanliness means reducing carbon emissions. Powade Kaka’s overuse of cars and neglect of tree plantation result in black footprints, while Rekha-maushi’s simple lifestyle and tree plantation result in silver footprints. Thus, the story emphasizes lifestyle changes such as using public transport, planting trees, and reducing pollution.

Bilingual Theme / Central Idea (मध्यवर्ती कल्पना)

मराठी:पर्यावरण संवर्धनासाठी जीवनशैलीत बदल आवश्यक आहे. कार्बन उत्सर्जन कमी करणे हेच खरे स्वच्छतेचे लक्षण आहे.

English:The central idea is that protecting the environment requires lifestyle changes. Reducing carbon emissions is the true meaning of cleanliness.

पाठातील महत्त्वाचे मुद्दे (Key Points for Revision)

1. सुध्मतने ‘फूटप्रिन्ट्स’ नावाचे ॲप तयार केले.

2. रेखामावशींचे जीवन साधे असल्याने त्यांच्या फूटप्रिन्ट्स चंदेरी होते.

3. पावडे काकांचे कार वापरण्यामुळे त्यांच्या फूटप्रिन्ट्स काळे दिसले.

4. कार्बन उत्सर्जन कमी करणे गरजेचे आहे.

5. सार्वजनिक वाहतूक, झाडे लावणे, आणि जीवनशैलीत बदल करण्याचा संदेश कथेत आहे.

Bilingual Character Sketch (पात्रांचे स्वभावचित्रण)

रेखामावशी:

• मराठी: साधी, परिश्रमी, पर्यावरणपूरक जीवन जगणारी.

• English: Simple, hardworking, and living an eco-friendly life.

  
  

पावडे काका:

• मराठी: आत्मकेंद्री, सोयीस्कर पण पर्यावरणाबद्दल बेफिकीर.

• English: Self-centered, comfort-loving, but careless about the environment.

  
  

सुध्मत:

• मराठी: तंत्रस्नेही, जिज्ञासू, सामाजिक जाण असलेला.

• English: Tech-savvy, curious, and socially aware.

Glossary (शब्दार्थ)

True or False (चूक की बरोबर) with Reasons

1. विधान: रेखामावशींचे फूटप्रिन्ट्स काळे होते.

   उत्तर: चूक. कारण त्यांच्या जीवनशैलीमुळे ते चंदेरी दिसले.

   
   

2. विधान: पावडे काकांनी झाडे लावली होती.

   उत्तर: चूक. कारण त्यांनी झाडे लावण्यास कधीही प्रयत्न केले नाहीत.

   
   

3. विधान: सुध्मतने ॲप तयार केले.

   उत्तर: बरोबर. कारण ‘फूटप्रिन्ट्स’ ॲप त्यानेच तयार केले.

   
   

4. विधान: स्वच्छतेचा खरा अर्थ कार्बन उत्सर्जन कमी करणे आहे.

   उत्तर: बरोबर. कारण कथेतून हा संदेश मिळतो.

   
   

5. विधान: सार्वजनिक वाहतूक वापरणे पर्यावरणासाठी उपयुक्त आहे.

   उत्तर: बरोबर. कारण त्यामुळे प्रदूषण कमी होते.

Personal Opinion (स्वमत)

प्रश्न १: ‘फूटप्रिन्ट्स’ या कथेतून कोणता संदेश मिळतो?उत्तर:Paragraph 1: ‘फूटप्रिन्ट्स’ ही विज्ञानकथा डॉ. रितेश आवटे यांनी लिहिली आहे.Paragraph 2: या कथेतून पर्यावरण संवर्धनाचा आणि जीवनशैलीत बदल करण्याचा संदेश मिळतो.महत्त्वाचे शब्द: फूटप्रिन्ट्स, पर्यावरण, संवर्धन, जीवनशैली, संदेश.

प्रश्न २: रेखामावशींच्या फूटप्रिन्ट्स चंदेरी का होते?

उत्तर:Paragraph 1: कथेत रेखामावशी साधे जीवन जगतात.Paragraph 2: त्यांनी झाडे लावली आणि कार्बन उत्सर्जन कमी केले, म्हणून त्यांच्या फूटप्रिन्ट्स चंदेरी होते.

महत्त्वाचे शब्द: रेखामावशी, साधे जीवन, झाडे, कार्बन, चंदेरी.

प्रश्न ३: पावडे काकांचे फूटप्रिन्ट्स काळे का दिसले?

उत्तर:Paragraph 1: या कथेत पावडे काकांचा उल्लेख आहे.Paragraph 2: ते कारचा अतिवापर करतात आणि झाडे लावत नाहीत, त्यामुळे त्यांच्या फूटप्रिन्ट्स काळे झाले.

महत्त्वाचे शब्द: पावडे काका, कार, अतिवापर, झाडे, काळे.

प्रश्न ४: जीवनशैलीत बदल करणे का आवश्यक आहे?

उत्तर:Paragraph 1: या कथेतून जीवनशैलीचा पर्यावरणावर परिणाम दाखवला आहे.Paragraph 2: सार्वजनिक वाहतूक, झाडे लावणे, आणि प्रदूषण कमी करणे यामुळे पर्यावरणाचे रक्षण होते.

महत्त्वाचे शब्द: जीवनशैली, पर्यावरण, सार्वजनिक वाहतूक, प्रदूषण, बदल.

प्रश्न ५: आजच्या विद्यार्थ्यांसाठी ही कथा कशी उपयुक्त आहे?

उत्तर:Paragraph 1: डॉ. रितेश आवटे यांची ही कथा विद्यार्थ्यांसाठी मार्गदर्शक आहे.Paragraph 2: ती विद्यार्थ्यांना पर्यावरणाबद्दल जागरूक बनवते आणि जबाबदार नागरिक होण्यासाठी प्रेरणा देते.

महत्त्वाचे शब्द: विद्यार्थी, पर्यावरण, जबाबदारी, जागरूकता, प्रेरणा.

मागील बोर्ड परीक्षेत आलेले प्रश्न (Previous Years' Board Questions)

प्रश्न १: ‘कार्बन उत्सर्जन कमी करणे ही खरी स्वच्छता आहे’ – या विचाराची उपयुक्तता स्पष्ट करा.उत्तर:Paragraph 1: ‘फूटप्रिन्ट्स’ या कथेत स्वच्छतेचा नवा अर्थ सांगितला आहे.Paragraph 2: कार्बन उत्सर्जन कमी केल्याने प्रदूषण घटते व पर्यावरणाचे संवर्धन होते.

प्रश्न २: ‘सार्वजनिक वाहतूक ही आजच्या काळाची गरज आहे’ – या विचाराचे स्पष्टीकरण द्या.उत्तर:Paragraph 1: या कथेत सार्वजनिक वाहतुकीचे महत्त्व अधोरेखित केले आहे.Paragraph 2: सार्वजनिक वाहतूक वापरल्यास इंधन वाचते, प्रदूषण कमी होते आणि पर्यावरणाचा समतोल राखता येतो.

About BhashaLab

BhashaLab is a dynamic platform dedicated to the exploration and mastery of languages - operating both online and offline. Aligned with the National Education Policy (NEP) 2020 and the National Credit Framework (NCrF), we offer language education that emphasizes measurable learning outcomes and recognized, transferable credits.

We offer:

1. NEP alligned offline language courses for degree colleges - English, Sanskrit, Marathi and Hindi

2. NEP alligned offline language courses for schools - English, Sanskrit, Marathi and Hindi

3. Std VIII, IX and X - English and Sanskrit Curriculum Tuitions - All boards

4. International English Olympiad Tuitions - All classes

5. Basic and Advanced English Grammar - Offline and Online - Class 3 and above

6. English Communication Skills for working professionals, adults and students - Offline and Online

Contact: +91 86577 20901, +91 97021 12044

Mail: info@bhashalab.com

Website: www.bhashalab.com

Found any mistakes or suggestions? Click here