7. योगमाला - Garland of Yoga - Class 9 - Amod

Bilingual Summary

English This lesson, "Yogamala," is a collection of verses from the 'Hathayogapradipika'. It highlights the importance of yoga for a healthy, long, and peaceful life. The initial verses state that yoga is the first step of Hatha Yoga and that it provides stability, health, and lightness of body. The lesson then provides detailed instructions for performing several key asanas: Padmasana (Lotus Pose), Dhanurasana (Bow Pose), Paschimottanasana (Seated Forward Bend), and Matsyendrasana. It also describes Shavasana (Corpse Pose) as a posture that removes fatigue and calms the mind. Finally, the text lists six things that destroy one's yoga practice: overeating, over-exertion, excessive talking, rigid adherence to rules, public social-gathering, and fickleness.

Marathi (मराठी) 'योगमाला' हा पाठ 'हठयोगप्रदीपिका' या ग्रंथातून घेतलेल्या श्लोकांचा संग्रह आहे. हे श्लोक निरोगी, सुंदर आणि दीर्घ आयुष्यासाठी योगाचे महत्त्व पटवून देतात. सुरुवातीला, योगासनांना 'हठयोगाचे' पहिले अंग म्हटले आहे, जे शरीराला स्थिरता, आरोग्य आणि हलकेपणा (अङ्गलाघवम्) प्रदान करते. त्यानंतर, पाठात 'पद्मासन', 'धनुरासन', 'पश्चिमोत्तानासन', आणि 'मत्स्येन्द्रासन' ही प्रमुख आसने कशी करावीत याच्या सविस्तर सूचना दिल्या आहेत. तसेच, 'शवासन' हे आसन थकवा दूर करणारे (श्रमहरं) आणि मनाला विश्रांती देणारे (चित्तविश्रान्तिकारकम्) आहे, असे वर्णन केले आहे. शेवटी, योगाभ्यासाचा नाश करणाऱ्या सहा गोष्टींची यादी दिली आहे: अति खाणे, अतिश्रम, बडबड, नियमांचा अवास्तव आग्रह, अति लोकसंग्रह आणि चंचलता (लौल्यम्).

Glossary (शब्दार्थ)

Line-by-Line Translation (Shloka-wise)

श्लोकः १

(Introductory)

| Sanskrit (संस्कृत) | English Translation | Marathi Translation (मराठी भाषांतर) | | :--- | :--- | :--- | | समाधानाय सौख्याय नीरोगत्वाय जीवने । | For contentment, happiness, and a disease-free life, | जीवनात समाधानासाठी, सुखासाठी आणि निरोगीपणासाठी, | | योगमेवाभ्यसेत् प्राज्ञो यथाशक्ति निरन्तरम् ।। ।। | A wise person should practice yoga continuously according to their ability. | शहाण्या माणसाने आपल्या शक्तीनुसार सतत योगाचा अभ्यास करावा. |

श्लोकः १

(Main)

| Sanskrit (संस्कृत) | English Translation | Marathi Translation (मराठी भाषांतर) | | :--- | :--- | :--- | | हठस्य प्रथमाङ्गत्वाद् आसनं पूर्वमुच्यते । | Since Asana (posture) is the first limb of Hatha Yoga, it is mentioned first. | आसन हे हठयोगाचे पहिले अंग असल्यामुळे, ते आधी सांगितले जाते. | | कुर्यात्तदासनं स्थैर्यमारोग्यं चाङ्गलाघवम् ।।१।। | That asana brings stability, health, and lightness of the body. | ते आसन स्थिरता, आरोग्य आणि शरीराचा हलकेपणा (या गोष्टी) देते. |

श्लोकः २

(पद्मासनम्) | Sanskrit (संस्कृत) | English Translation | Marathi Translation (मराठी भाषांतर) | | :--- | :--- | :--- | | वामोरूपरि दक्षिणं च चरणं संस्थाप्य वामं तथा दक्षोरूपरि | Place the right foot on the left thigh and likewise the left (foot) on the right thigh. | उजवा पाय डाव्या मांडीवर आणि डावा पाय उजव्या मांडीवर ठेवून, | | पश्चिमेन विधिना धृत्वा कराभ्यां दृढम् अङ्गुष्ठौ | Firmly hold the two big toes with both hands from behind. | पाठीमागच्या बाजूने दोन्ही हातांनी (पायांचे) अंगठे घट्ट धरून, | | हृदये निधाय चिबुकं नासाग्रमालोकयेद् | Place the chin on the chest (heart) and gaze at the tip of the nose. | हनुवटी छातीवर ठेवून नाकाच्या टोकाकडे पाहावे. | एतद् व्याधिविनाशकारि यमिनां पद्मासनं प्रोच्यते ।।२।। | This is called Padmasana by the sages, the destroyer of diseases. | याला योगीजनांनी रोगांचा नाश करणारे 'पद्मासन' म्हटले आहे. |

श्लोकः ४

(पश्चिमतानासनम्) | Sanskrit (संस्कृत) | English Translation | Marathi Translation (मराठी भाषांतर) | | :--- | :--- | :--- | | प्रसार्य पादौ भुवि दण्डरूपौ | Extending both feet on the ground like a stick, | दोन्ही पाय जमिनीवर दंडाप्रमाणे पसरवून, | | दोर्थ्यां पदाग्रद्वितयं गृहीत्वा । | Holding the tips of both feet with both arms, | दोन्ही हातांनी दोन्ही पायांची टोके पकडून, | | जानूपरिन्यस्तललाटदेशो वसेदिदं पश्चिमतानमाहुः ।।४।। | One should remain with their forehead placed on the knees. This is called Paschimottanasana. | गुडघ्यांवर कपाळ टेकवून राहावे. याला 'पश्चिमतान' (पश्चिमोत्तानासन) म्हणतात. |

श्लोकः ५

(मत्स्येन्द्रासनम्) | Sanskrit (संस्कृत) | English Translation | Marathi Translation (मराठी भाषांतर) | | :--- | :--- | :--- | | वामोरुमूलार्पितदक्षपादं | Place the right foot at the base of the left thigh, | उजवा पाय डाव्या मांडीच्या मुळाशी ठेवून, | | जानोर्बहिर्वेष्टितवामपादम् । | With the left foot wrapped around the outside of the (right) knee, | डावा पाय (उजव्या) गुडघ्याच्या बाहेरून वेढून, | | प्रगृह्य तिष्ठेत् परिवर्तिताङ्गः | One should remain holding it with the body twisted. | (तो पाय) पकडून, शरीर पिळलेल्या स्थितीत राहावे. | | श्रीमत्स्यनाथोदितमासनं स्यात् ।।५।। | This would be the asana taught by the great Matsyendranath. | हे श्री-मत्स्यनाथांनी सांगितलेले आसन होय. |

श्लोकः ६

(शवासनम्) | Sanskrit (संस्कृत) | English Translation | Marathi Translation (मराठी भाषांतर) | | :--- | :--- | :--- | | उत्तानं शववद् भूमौ शयनं तच्छवासनम् । | Lying flat (on the back) on the ground like a corpse is Shavasana. | जमिनीवर शवाप्रमाणे पाठीवर झोपणे म्हणजे 'शवासन' होय. | | शवासनं श्रमहरं चित्तविश्रान्तिकारकम् ।।६।। | Shavasana is the remover of fatigue and brings rest to the mind. | शवासन हे थकवा दूर करणारे आणि मनाला विश्रांती देणारे आहे. |

श्लोकः ७

(योग-विनाश-कारणानि) | Sanskrit (संस्कृत) | English Translation | Marathi Translation (मराठी भाषांतर) | | :--- | :--- | :--- | | अत्याहारः प्रयासश्च प्रजल्पो नियमाग्रहः । | Overeating, over-exertion, excessive talk, rigid adherence to rules, | अति खाणे, अतिश्रम, बडबड, नियमांचा अवास्तव आग्रह, | | जनसङ्गश्च लौल्यं च ष‌ड्भिर्योगो विनश्यति ।। | Company of (common) people and fickleness - by these six, yoga is destroyed. | अति लोकसंग्रह आणि चंचलता - या सहा (गोष्टीं)मुळे योगाचा नाश होतो. |

५. Exercises (भाषाभ्यासः)

५.१. Answer in one full sentence in Sanskrit (पूर्णवाक्येन उत्तरं लिखत)

(No questions were found in the PDF exercises under this specific heading.)

५.२. Answer in your medium's language (माध्यमभाषया उत्तरत)

प्रश्नः अ) शवासनं कथं हितकरं भवति ?

English Shavasana (Corpse Pose) is beneficial because it removes all fatigue (श्रमहरम्) from the body and provides deep rest to the mind (चित्तविश्रान्तिकारकम्). It involves lying flat on the ground like a corpse, which helps in complete relaxation.

Marathi (मराठी) शवासन हितकारक आहे कारण ते शरीराचा सर्व थकवा दूर करते (श्रमहरम्) आणि मनाला खोलवर विश्रांती देते (चित्तविश्रान्तिकारकम्). यामध्ये जमिनीवर शवाप्रमाणे (निर्जीव) पडून राहिल्यामुळे संपूर्ण शरीराला आणि मनाला विश्राम मिळतो.

प्रश्नः आ) मत्स्येन्द्रासनस्य कृतिं वर्णयत ।

English To perform Matsyendrasana, one must first place the right foot at the base of the left thigh. Then, the left foot is wrapped around the outside of the right knee. While holding this position, the body is twisted (परिवर्तिताङ्गः). This asana is said to have been taught by Matsyendranath.

Marathi (मराठी) मत्स्येन्द्रासन करण्यासाठी, प्रथम उजवा पाय डाव्या मांडीच्या मुळाशी ठेवावा. त्यानंतर, डावा पाय उजव्या गुडघ्याच्या बाहेरून वेढून घ्यावा. ही स्थिती पकडून (प्रगृह्य), शरीर पिळलेल्या अवस्थेत (परिवर्तिताङ्गः) ठेवावे. हे आसन मत्स्येंद्रनाथांनी सांगितले आहे.

प्रश्नः इ) पद्मासनस्य वर्णनं कथं कृतम् ?

English Padmasana (Lotus Pose) is described as a disease-destroying (व्याधिविनाशकारि) posture. To perform it, one must place the right foot on the left thigh and the left foot on the right thigh. Then, reach both hands behind the back to firmly grasp the big toes. Finally, one must place the chin on the chest and gaze at the tip of the nose.

Marathi (मराठी) पद्मासन हे रोगांचा नाश करणारे (व्याधिविनाशकारि) आसन म्हणून वर्णिले आहे. हे करण्यासाठी, उजवा पाय डाव्या मांडीवर आणि डावा पाय उजव्या मांडीवर ठेवावा. त्यानंतर, दोन्ही हात पाठीमागे नेऊन पायांचे अंगठे घट्ट पकडावेत. शेवटी, हनुवटी छातीवर (हृदये) टेकवून नाकाच्या शेंड्याकडे (नासाग्रम्) पाहावे.

प्रश्नः ई) योगासनैः के लाभाः भवन्ति ?

English According to the shlokas, yogasanas provide three main benefits: स्थैर्यम् (stability and steadiness to the body), आरोग्यम् (health and freedom from disease), and अङ्गलाघवम् (lightness of the body).

Marathi (मराठी) श्लोकांनुसार, योगासनांचे तीन मुख्य फायदे आहेत: स्थैर्यम् (शरीराला स्थिरता), आरोग्यम् (निरोगीपणा, रोगमुक्त अवस्था), आणि अङ्गलाघवम् (शरीराला हलकेपणा).

५.३. Diagram/Flowchart Answers (जालरेखाचित्रं पूरयत)

१. आसनप्रकाराः (Types of Asanas)

• पद्मासनम्

• पश्चिमतानासनम्

• मत्स्येन्द्रासनम्

• शवासनम् (Note: धनुरासनम् is already listed in the diagram)

  
  

२. योग-विनाश-कारणानि (Reasons for the Destruction of Yoga)

• प्रयासः

• प्रजल्पः

• नियमाग्रहः

• जनसङ्गः

• लौल्यम् (Note: अत्याहारः is already listed in the diagram)

About BhashaLab

BhashaLab is a dynamic platform dedicated to the exploration and mastery of languages - operating both online and offline. Aligned with the National Education Policy (NEP) 2020 and the National Credit Framework (NCrF), we offer language education that emphasizes measurable learning outcomes and recognized, transferable credits.

We offer:

1. NEP alligned offline language courses for degree colleges - English, Sanskrit, Marathi and Hindi

2. NEP alligned offline language courses for schools - English, Sanskrit, Marathi and Hindi

3. Std VIII, IX and X - English and Sanskrit Curriculum Tuitions - All boards

4. International English Olympiad Tuitions - All classes

5. Basic and Advanced English Grammar - Offline and Online - Class 3 and above

6. English Communication Skills for working professionals, adults and students - Offline and Online

Contact: +91 86577 20901, +91 97021 12044

Mail: info@bhashalab.com

Website: www.bhashalab.com

Found any mistakes or suggestions? Click here to send us your feedback!