9. उजाड उघडे माळरानही- Ujad Ughade Malranhi - Class 9 - Aksharbharati

Lesson Type: Poetry

Lesson Number: ९

Lesson Title: उजाड उघडे माळरानही

Poet's Name: ललिता गादगे

Bilingual Summary (सारांश)

मराठी: 'उजाड उघडे माळरानही' ही कवयित्री ललिता गादगे यांची एक निसर्गकविता आहे. या कवितेत वसंत ऋतूच्या आगमनामुळे निसर्गात होणाऱ्या सुंदर बदलांचे वर्णन केले आहे. कवयित्री सांगतात की, वसंत ऋतूच्या स्वागतासाठी दिशा-दिशांमध्ये रंग उधळले गेले आहेत आणि रखरखीत सृष्टीनेही जणू काही भेटवस्तू आणली आहे. लिंबोणी, नागफणी, वड, घाणेरी, पिंपळ आणि सांबर यांसारखी झाडे नवीन पालवी आणि रंगांनी सजली आहेत. पळसाची फुले बहरली आहेत आणि आंब्याच्या मोहरातून कोकिळेचे मधुर गायन ऐकू येत आहे. वसंत ऋतूच्या आगमनाचा प्रभाव इतका सुंदर आहे की ओसाड माळरानदेखील आनंदाने गाऊ लागले आहे.

English: 'Ujad Ughade Malranahi' is a nature poem by poet Lalita Gadge. The poem describes the beautiful changes that occur in nature with the arrival of the spring season (Vasant Ritu). The poet says that colors have been splashed in all directions to welcome spring, and even the barren landscape has brought a gift. Trees and plants like the Neem, Prickly Pear, Banyan, Ghaneri, Peepal, and Sambar have adorned themselves with new leaves and colors. The Palas flowers have bloomed, and the sweet song of the cuckoo can be heard from the mango blossoms. The impact of spring is so enchanting that even the desolate meadow has started singing joyfully.

Bilingual Theme / Central Idea (मध्यवर्ती कल्पना)

मराठी: वसंत ऋतूच्या आगमनामुळे रखरखीत आणि ओसाड वाटणाऱ्या सृष्टीतही नवचैतन्य कसे संचारते आणि निसर्गाचे प्रत्येक घटक या बदलाचे स्वागत कसे करतात, याचे मनमोहक वर्णन करणे ही या कवितेची मध्यवर्ती कल्पना आहे. निसर्गातील चैतन्य आणि सौंदर्य टिपणे हा कवयित्रीचा मुख्य उद्देश आहे.

English: The central idea of the poem is to beautifully depict how the arrival of spring infuses new life even into a dry and barren landscape, and how every element of nature welcomes this change. The poet's main aim is to capture the vitality and beauty of nature.

पाठातील महत्त्वाचे मुद्दे (Key Points for Revision):

• वसंत ऋतूच्या आगमनाने सृष्टीमध्ये सर्वत्र रंगांची उधळण होते.

  
  

• लिंबोणी गर्द पोपटी रंगाची वस्त्रे परिधान करते, तर नागफणी जर्द तांबडी कर्णफुले घालून सजते.

  
  

• पिंपळाची लुसलुशीत पाने मऊ मोरपिसासारखी भासतात.

  
  

• सांबराचे झाड लाल कळ्यांनी लगडून स्वागतासाठी पाणंदीवर उभे राहते.

  
  

• ओसाड आणि उजाड माळरानदेखील वसंत ऋतूच्या आगमनाने आनंदाने गाणे गाऊ लागते.

  
  

Glossary (शब्दार्थ)

Poetry-Specific: ओळींचा सरळ अर्थ लिहा

चरण १:

• संदर्भ: प्रस्तुत ओळी कवयित्री ललिता गादगे यांच्या 'उजाड उघडे माळरानही' या कवितेतील आहेत. यात कवयित्री वसंत ऋतूच्या आगमनाचे वर्णन करत आहेत.

• सरळ अर्थ: वसंत ऋतूचे स्वागत करण्यासाठी दाही दिशांमध्ये (निसर्गात) विविध रंग उधळले गेले आहेत. इथली जी सृष्टी आतापर्यंत ओसाड आणि कोरडी होती, ती सुद्धा वसंत ऋतूच्या स्वागतासाठी जणू काही भेटवस्तू घेऊन आली आहे.

  
  

चरण २:

• संदर्भ: प्रस्तुत ओळी कवयित्री ललिता गादगे यांच्या 'उजाड उघडे माळरानही' या कवितेतील असून, यात वसंत ऋतूमध्ये लिंबोणी आणि नागफणीमध्ये झालेल्या बदलांचे वर्णन आहे.

• सरळ अर्थ: लिंबोणीच्या झाडाला गर्द पोपटी रंगाची पालवी फुटली आहे, जणू काही तिने पोपटी रंगाचे कपडे घातले आहेत आणि ती मुरडत आली आहे. तर नागफणीला गडद लाल रंगाची फुले आली आहेत, जणू काही तिने कानामध्ये लाल रंगाची कर्णफुले घालून स्वतःला सजवले आहे.

  
  

चरण ३:

• संदर्भ: प्रस्तुत ओळी कवयित्री ललिता गादगे यांच्या 'उजाड उघडे माळरानही' या कवितेतील असून, यात वड आणि घाणेरीच्या झाडावरील वसंत ऋतूच्या परिणामाचे वर्णन आहे.

• सरळ अर्थ: वडाच्या झाडाच्या अंगावर सर्वत्र कोवळी, लुसलुशीत पाने फुटली आहेत आणि तो आनंदाने डोलत आहे. घाणेरीचे झुडूपही दोन रंगांच्या फुलांनी बहरले आहे, जणू काही तिने दुरंगी ओढणी परिधान केली आहे आणि ती नटून-थटून उभी आहे.

  
  

चरण ४:

• संदर्भ: प्रस्तुत ओळी कवयित्री ललिता गादगे यांच्या 'उजाड उघडे माळरानही' या कवितेतील असून, यात पिंपळ आणि सांबर वृक्षाच्या मनमोहक रूपाचे वर्णन आहे.

• सरळ अर्थ: पिंपळाची पाने वाऱ्यावर सळसळत आहेत आणि सूर्यप्रकाशात चमकत आहेत; ती स्पर्शाला मोरपिसाप्रमाणे मऊ आणि मुलायम वाटत आहेत. सांबराचे झाडही लाल रंगाच्या कळ्यांनी पूर्णपणे भरून गेले आहे आणि ते वसंत ऋतूच्या स्वागतासाठी पायवाटेवर उभे आहे.

  
  

चरण ५:

• संदर्भ: प्रस्तुत ओळी कवयित्री ललिता गादगे यांच्या 'उजाड उघडे माळरानही' या कवितेतील असून, यात पळसफुलांच्या सौंदर्याचे वर्णन केले आहे.

• सरळ अर्थ: जमिनीच्या कुशीत (अंकावरती) पळसाची फुले सुंदर प्रकारे बहरून आली आहेत. त्यांचे ते मनमोहक रूप पाहून जगातील इतर सर्व फुले त्यांच्या सौंदर्यापुढे मनातल्या मनात मत्सर करत आहेत (झुरत आहेत).

  
  

चरण ६:

• संदर्भ: प्रस्तुत ओळी कवयित्री ललिता गादगे यांच्या 'उजाड उघडे माळरानही' या कवितेतील असून, यात वसंत ऋतूच्या आगमनाचा सृष्टीवरील एकूण परिणाम सांगितला आहे.

• सरळ अर्थ: आंब्याच्या झाडाला आलेल्या मोहरातून कोकिळेचा मधुर आणि सुरेल आवाज ऐकू येत आहे. वसंत ऋतूच्या आगमनाचा हा चैतन्यदायी परिणाम इतका व्यापक आहे की, आतापर्यंत ओसाड आणि उघडे पडलेले माळरानसुद्धा जणू वसंत ऋतूचे स्वागतगीत गाऊ लागले आहे.

True or False (चूक की बरोबर) with Reasons

विधान १: लिंबोणीने जर्द तांबडी फुले घातली आहेत.

• उत्तर: चूक. कारण, लिंबोणीने गर्द पोपटी रंगाची वस्त्रे (पालवी) धारण केली आहेत; जर्द तांबडी कर्णफुले (फुले) नागफणीने घातली आहेत.

  
  

विधान २: पिंपळाची पाने मोरपिसाप्रमाणे मऊ मुलायम आहेत.

• उत्तर: बरोबर. कारण, कवितेत 'सळसळ झळझळ पिंपळ पाने, मऊ मुलायम मोरपिसापरी' असा स्पष्ट उल्लेख आहे.

  
  

विधान ३: आंब्याच्या मोहरातून मोराचा आवाज येत आहे.

• उत्तर: चूक. कारण, आंब्याच्या मोहरातून कोकिळेची सुरेल तान येत आहे.

  
  

विधान ४: पळसफुलांना पाहून जगातील सर्व फुले मनातल्या मनात झुरत होती.

• उत्तर: बरोबर. कारण, त्यांचे सौंदर्य पाहून 'कुसुमे सारी या जगातली, पाहून त्यांना मनात झुरती' असे कवयित्रीने म्हटले आहे.

  
  

विधान ५: वसंत ऋतूच्या स्वागतासाठी केवळ हिरवीगार सृष्टीच उत्सुक आहे.

• उत्तर: चूक. कारण, कवितेनुसार 'बेरड कोरड इथली सृष्टी' म्हणजेच ओसाड आणि कोरडी जमीन सुद्धा स्वागतासाठी नजराणा घेऊन आली आहे.

Personal Opinion (स्वमत):

प्रश्न १: 'उजाड उघडे माळरानही गाऊ लागले वसंतगान' या ओळीतील तुम्हांला कळलेले अर्थसौंदर्य स्पष्ट करा.

• उत्तर: कवयित्री ललिता गादगे यांनी 'उजाड उघडे माळरानही' या कवितेत वसंत ऋतूच्या आगमनाने सृष्टीत होणाऱ्या चैतन्यमय बदलांचे वर्णन केले आहे. ही ओळ त्या बदलाचा कळस दर्शवते आणि वसंत ऋतूच्या सर्वव्यापी प्रभावाला व्यक्त करते.

  या ओळीचे अर्थसौंदर्य असे आहे की, वसंत ऋतूचा प्रभाव केवळ सुंदर झाडे-फुलांपुरता मर्यादित नाही, तर तो अगदी निर्जीव आणि ओसाड वाटणाऱ्या घटकांमध्येही प्राण फुंकतो. 'उजाड उघडे माळरान' हे मरगळीचे आणि नीरसतेचे प्रतीक आहे. पण वसंत ऋतूच्या आगमनाने त्या माळरानावरही रंगीबेरंगी फुले फुलतात, गवत उगवते आणि त्यावर बागडणारी फुलपाखरे आणि पक्षी यांच्या किलबिलाटाने ते जिवंत होते. 'गाऊ लागणे' या कल्पनेतून कवयित्रीने माळरानाच्या या आनंदाला आणि चैतन्याला मूर्त रूप दिले आहे. निर्जीव वाटणारी सृष्टीसुद्धा सजीव झाल्याचा हा अत्यंत सुंदर अनुभव या ओळीतून मिळतो.

• उत्तर लिहिताना वापरावे असे महत्त्वाचे शब्द: चैतन्य, नवजीवन, ओसाड, माळरान, सर्वव्यापी प्रभाव, निसर्ग, बदल, आनंद.

  
  

प्रश्न २: सृष्टीचे सौंदर्य कायम राहण्यासाठी तुम्हांला सुचतील असे उपाय लिहा.

• उत्तर: ललिता गादगे यांनी 'उजाड उघडे माळरानही' या कवितेत निसर्गाच्या मनमोहक सौंदर्याचे वर्णन केले आहे. हे सौंदर्य केवळ कवितांपुरते मर्यादित न राहता ते खऱ्या आयुष्यातही टिकून राहावे, यासाठी जाणीवपूर्वक प्रयत्न करणे ही काळाची गरज आहे.

  सृष्टीचे सौंदर्य कायम ठेवण्यासाठी सर्वात महत्त्वाचा उपाय म्हणजे वृक्षारोपण आणि वृक्षसंवर्धन. झाडे लावल्याने हवा शुद्ध राहते, जमिनीची धूप थांबते आणि पर्यावरणाचा समतोल राखला जातो. दुसरा उपाय म्हणजे प्रदूषणावर नियंत्रण. हवा, पाणी आणि जमीन यांचे प्रदूषण टाळण्यासाठी प्लास्टिकचा वापर कमी करणे, कचऱ्याची योग्य विल्हेवाट लावणे आणि नैसर्गिक संसाधनांचा जपून वापर करणे आवश्यक आहे. तिसरा महत्त्वाचा उपाय म्हणजे लोकजागृती. निसर्गाचे महत्त्व लोकांना पटवून देणे आणि पर्यावरण रक्षणासाठी त्यांना प्रोत्साहित करणे, यामुळे सृष्टीचे सौंदर्य भविष्यातही असेच टिकून राहील.

• उत्तर लिहिताना वापरावे असे महत्त्वाचे शब्द: वृक्षारोपण, प्रदूषण नियंत्रण, नैसर्गिक संसाधने, लोकजागृती, पर्यावरण, समतोल, जबाबदारी.

Bilingual Poetry Appreciation (रसग्रहण)

मराठी:

• कवितेचे कवी: ललिता गादगे

• कवितेचा विषय: वसंत ऋतूच्या आगमनामुळे निसर्गात होणाऱ्या सुंदर आणि मनमोहक बदलांचे वर्णन हा कवितेचा मुख्य विषय आहे.

• मध्यवर्ती कल्पना: वसंत ऋतूच्या आगमनाने ओसाड सृष्टीमध्येही नवचैतन्य निर्माण होते आणि सर्व निसर्ग घटक या बदलाचे आनंदाने स्वागत करतात, हा विचार कवितेतून मांडला आहे.

• आवडलेली ओळ: "उजाड उघडे माळरानही, गाऊ लागले वसंतगान"

• कविता आवडण्याचे कारण: ही कविता अत्यंत सोप्या आणि सुंदर शब्दांत निसर्गाचे अप्रतिम चित्र डोळ्यासमोर उभे करते. विशेषतः, निर्जीव वाटणाऱ्या माळरानालाही गाणे सुचते, ही कल्पना मला खूप आवडली. यातून निसर्गातील चैतन्याचा सर्वव्यापी अनुभव मिळतो.

  
  

English:

• Poet: Lalita Gadge

• Subject of the Poem: The main subject is the description of the beautiful and enchanting changes that take place in nature with the arrival of the spring season.

• Central Idea: The poem presents the idea that the arrival of spring brings new life even to a barren landscape, and all elements of nature joyfully welcome this change.

• Favourite Line: "Ujad ughade malranahi, gau lagale Vasantgaan" (Even the desolate, open meadow, started singing the song of spring).

• Why I like the poem: This poem creates a wonderful picture of nature in very simple and beautiful words. I especially loved the idea that even a lifeless meadow starts to sing. It conveys a universal experience of vitality in nature.

मागील बोर्ड परीक्षेत आलेले प्रश्न (Previous Years' Board Questions):

प्रश्न १: 'उजाड उघडे माळरानही' या कवितेच्या आधारे वसंत ऋतूच्या आगमनाने विविध झाडांमध्ये झालेल्या बदलांचे वर्णन करा.

• उत्तर: कवयित्री ललिता गादगे यांनी 'उजाड उघडे माळरानही' या कवितेत वसंत ऋतूच्या आगमनाने निसर्गात होणाऱ्या बदलांचे अत्यंत सुंदर वर्णन केले आहे. वसंत ऋतू हा ऋतूंचा राजा मानला जातो आणि त्याच्या आगमनाने संपूर्ण सृष्टी जणू नवीन रूप धारण करते.

  कवितेनुसार, वसंत ऋतूच्या आगमनाने लिंबोणीच्या झाडाने गर्द पोपटी रंगाची वस्त्रे परिधान केली आहेत, म्हणजेच त्याला कोवळी पालवी फुटली आहे. वडाच्या झाडालाही लुसलुशीत पाने फुटली आहेत आणि तो आनंदाने डोलत आहे. पिंपळाची पाने मोरपिसासारखी मऊ आणि मुलायम झाली आहेत, तर सांबराचे झाड लाल कळ्यांनी लगडून स्वागतासाठी उभे आहे. याशिवाय, घाणेरीच्या झुडपाला दुरंगी फुले आली आहेत आणि नागफणीने जर्द तांबडी कर्णफुले घातली आहेत. अशा प्रकारे प्रत्येक झाड वसंत ऋतूमध्ये नव्या रंगांनी आणि नवचैतन्याने सजले आहे.

  
  

प्रश्न २: 'सांबर लाल कळ्यांनी लखडून उभे स्वागता पाणंदीवरी' या ओळीचा संदर्भ स्पष्ट करा.

• उत्तर: प्रस्तुत ओळ कवयित्री ललिता गादगे यांच्या 'उजाड उघडे माळरानही' या कवितेतील आहे. या कवितेत कवयित्रीने वसंत ऋतूच्या आगमनामुळे सृष्टीच्या विविध घटकांमध्ये झालेल्या मनमोहक बदलांचे वर्णन केले आहे.

  'सांबर लाल कळ्यांनी लखडून उभे स्वागता पाणंदीवरी' या ओळीतून कवयित्रीने सांबर नावाच्या वृक्षाचे सुंदर व्यक्तिचित्रण (personification) केले आहे. वसंत ऋतूमध्ये सांबराच्या झाडाला लाल रंगाच्या कळ्यांनी बहर आला आहे. ते झाड गावातील एखाद्या अरुंद पायवाटेवर (पाणंदीवर) उभे आहे. ते लाल कळ्यांनी इतके भरून गेले आहे की, जणू काही ते वसंत ऋतू नावाच्या पाहुण्याच्या स्वागतासाठीच सजून उभे आहे, असा सुंदर विचार कवयित्रीने येथे मांडला आहे. यातून निसर्गातील घटकही पाहुण्यांचे स्वागत करतात, ही कल्पना अत्यंत प्रभावीपणे व्यक्त होते.

About BhashaLab

BhashaLab is a dynamic platform dedicated to the exploration and mastery of languages - operating both online and offline. Aligned with the National Education Policy (NEP) 2020 and the National Credit Framework (NCrF), we offer language education that emphasizes measurable learning outcomes and recognized, transferable credits.

We offer:

1. NEP alligned offline language courses for degree colleges - English, Sanskrit, Marathi and Hindi

2. NEP alligned offline language courses for schools - English, Sanskrit, Marathi and Hindi

3. Std VIII, IX and X - English and Sanskrit Curriculum Tuitions - All boards

4. International English Olympiad Tuitions - All classes

5. Basic and Advanced English Grammar - Offline and Online - Class 3 and above

6. English Communication Skills for working professionals, adults and students - Offline and Online

Contact: +91 86577 20901, +91 97021 12044

Mail: info@bhashalab.com

Website: www.bhashalab.com

Found any mistakes or suggestions? Click here to send us your feedback!