9. विभक्तिमाला - Garland of Cases - Class 8 - Amod
- 5 days ago
- 6 min read
Updated: 23 hours ago
Bilingual Summary
English "Vibhakti Mala" (Garland of Cases) is a collection of verses (Subhashitas) specifically chosen to illustrate the usage of all eight grammatical cases (Vibhakti) in Sanskrit, from the First Case (Prathama) to the Vocative Case (Sambodhan).
Verse 1 (Prathama): Highlights that righteousness (Dharma), truth (Satya), forgiveness (Kshama), and God (Deva) always triumph.
Verse 2 (Dvitiya): Offers salutations to Lord Krishna, describing him as the son of Vasudeva and the teacher of the world.
Verse 3 (Tritiya): Contrasts how wise people spend time (in poetry and learning) versus foolish people (in vices, sleep, or quarrels).
Verse 4 (Chaturthi): Explains that for a wicked person, knowledge is for argument and strength is for tormenting others, whereas for a good person, these are for knowledge, charity, and protection.
Verse 5 (Panchami): A book pleads to be protected from oil, water, loose binding, and the hands of fools.
Verse 6 (Shashthi): States that virtues are the true ornaments of a person—beauty for form, virtue for beauty, knowledge for virtue, and forgiveness for knowledge.
Verse 7 (Saptami): Describes the situations where a friend, a warrior, a servant, and a donor are tested.
Verse 8 (Sambodhan): Salutes the Sun God using various names like Aditya, Bhaskara, and Diwakara.
Verse 9 (Ramaraksha): A special verse that uses the word 'Rama' in all eight cases sequentially.
Marathi (मराठी) "विभक्तिमाला" हा सुभाषिते संग्रह संस्कृत भाषेतील आठही विभक्तींचा (प्रथमा ते संबोधन) वापर स्पष्ट करण्यासाठी निवडला आहे.
श्लोक १ (प्रथमा): यात सांगितले आहे की धर्म, सत्य, क्षमा आणि देव यांचाच नेहमी विजय होतो.
श्लोक २ (द्वितीया): यात वसुदेवपुत्र आणि जगद्गुरू श्रीकृष्णाला नमस्कार केला आहे.
श्लोक ३ (तृतीया): यात सांगितले आहे की बुद्धिमान लोकांचा वेळ काव्यशास्त्राच्या अभ्यासात जातो, तर मूर्खांचा वेळ व्यसनात, झोपेत किंवा भांडणात जातो.
श्लोक ४ (चतुर्थी): यात सांगितले आहे की दुष्ट माणसाची विद्या भांडणासाठी आणि शक्ती दुसऱ्यांना त्रास देण्यासाठी असते, तर सज्जनाची विद्या ज्ञानासाठी आणि शक्ती रक्षणासाठी असते.
श्लोक ५ (पंचमी): पुस्तक विनंती करते की, "मला तेलापासून, पाण्यापासून, सैल बांधणीपासून आणि मूर्खाच्या हातापासून वाचवा."
श्लोक ६ (षष्ठी): माणसाचे खरे दागिने कोणते हे यात सांगितले आहे (उदा. रूपाचे भूषण गुण, गुणाचे भूषण ज्ञान).
श्लोक ७ (सप्तमी): मित्र, शूरवीर, नोकर आणि दाता यांची परीक्षा कोणत्या प्रसंगात होते हे यात सांगितले आहे.
श्लोक ८ (संबोधन): यात सूर्याला आदिनारायण, भास्कर, दिवाकर अशा विविध नावांनी वंदन केले आहे.
श्लोक ९ (रामरक्षा): हा एक विशेष श्लोक आहे ज्यामध्ये 'राम' या शब्दाचा वापर क्रमाने आठही विभक्तींमध्ये केला आहे.
Glossary (शब्दार्थ)
Sanskrit (संस्कृत) | English | Marathi (मराठी) |
अनृतम् | Falsehood / Lie | असत्य / खोटे |
कंसचाणूरमर्दनम् | Slayer of Kamsa & Chanura | कंस आणि चाणूर यांचा वध करणारा |
धीमताम् | Of the wise people | बुद्धिमान लोकांचा |
व्यसनेन | By bad habits / vices | वाईट सवयीमुळे / व्यसनाने |
कलहेन | By quarrel | भांडणाने |
मदाय | For arrogance / pride | गर्वासाठी / माजासाठी |
परपीडनाय | For troubling others | दुसऱ्यांना पीडा देण्यासाठी |
शिथिलबन्धनात् | From loose binding | सैल बांधणीपासून |
आभरणम् | Ornament / Decoration | दागिना / भूषण |
दुर्भिक्षे | In famine / difficult times | दुष्काळात / कठीण प्रसंगी |
रणाङ्गणे | On the battlefield | रणांगणावर / युद्धभूमीत |
भास्कर / दिवाकर | Sun God | सूर्य / भास्कर |
निशाचरचमूः | Army of demons | राक्षसांचे सैन्य |
परायणम् | Ultimate resort / Devotion | श्रेष्ठ आश्रय / भक्ती |
चित्तलयः | Absorption of mind | मनाची एकाग्रता / तल्लीनता |
Sentence-by-Sentence Translation
Sanskrit (संस्कृत) | English Translation | Marathi Translation (मराठी भाषांतर) |
श्लोक १ (प्रथमा) | Verse 1 (1st Case) | श्लोक १ (प्रथमा) |
धर्मो जयति नाधर्मः | Dharma (Righteousness) wins, not Adharma. | धर्माचा विजय होतो, अधर्माचा नाही. |
सत्यं जयति नानृतम् । | Truth wins, not falsehood. | सत्याचा विजय होतो, असत्याचा नाही. |
क्षमा जयति न क्रोधो | Forgiveness wins, not anger. | क्षमेचा विजय होतो, क्रोधाचा नाही. |
देवो जयति नासुरः ।। | God wins, not the demon. | देवाचा विजय होतो, राक्षसाचा नाही. |
श्लोक २ (द्वितीया) | Verse 2 (2nd Case) | श्लोक २ (द्वितीया) |
वसुदेवसुतं देवं | (I bow to) God, the son of Vasudeva. | वसुदेवाचा मुलगा असलेल्या देवाला... |
कंसचाणूरमर्दनम् । | The slayer of Kamsa and Chanura. | कंस आणि चाणूर यांचे मर्दन करणाऱ्या... |
देवकीपरमानन्दं | The supreme joy of Devaki. | देवकीचा परमानंद असलेल्या... |
कृष्णं वन्दे जगद्गुरुम् ।। | I salute Krishna, the teacher of the world. | अशा जगद्गुरू कृष्णाला मी वंदन करतो. |
श्लोक ३ (तृतीया) | Verse 3 (3rd Case) | श्लोक ३ (तृतीया) |
काव्यशास्त्रविनोदेन कालो गच्छति धीमताम् । | Time of wise people passes in the enjoyment of poetry and sciences. | बुद्धिमान लोकांचा वेळ काव्य आणि शास्त्र यांच्या करमणुकीत जातो. |
व्यसनेन तु मूर्खाणां निद्रया कलहेन वा ।। | But (time) of fools passes in vices, sleep, or quarrels. | परंतु मूर्खांचा वेळ व्यसनात, झोपेत किंवा भांडणात जातो. |
श्लोक ४ (चतुर्थी) | Verse 4 (4th Case) | श्लोक ४ (चतुर्थी) |
विद्या विवादाय धनं मदाय | (For a wicked person) Knowledge is for argument, wealth is for arrogance. | (दुष्ट माणसाची) विद्या वादासाठी, धन गर्वासाठी... |
खलस्य शक्तिः परपीडनाय । | The power of a wicked person is for tormenting others. | आणि शक्ती दुसऱ्यांना पीडा देण्यासाठी असते. |
साधोस्तु सर्वं विपरीतमेतद् | But for a saint (good person), all this is opposite. | परंतु सज्जनाचे हे सर्व उलट असते. |
ज्ञानाय दानाय च रक्षणाय ।। | (It is) for knowledge, charity, and protection. | (त्याची विद्या) ज्ञानासाठी, (धन) दानासाठी आणि (शक्ती) रक्षणासाठी असते. |
श्लोक ५ (पञ्चमी) | Verse 5 (5th Case) | श्लोक ५ (पञ्चमी) |
तैलाद्रक्षेद् जलाद्रक्षेद् | Protect from oil, protect from water. | तेलापासून रक्षण करा, पाण्यापासून रक्षण करा. |
रक्षेत् शिथिलबन्धनात् । | Protect from loose binding. | सैल बांधणीपासून रक्षण करा. |
मूर्खहस्ते न दातव्यम् | Should not be given in the hand of a fool. | मूर्खाच्या हातात देऊ नका. |
एवं वदति पुस्तकम् ।। | Thus says the book. | असे पुस्तक सांगते. |
श्लोक ६ (षष्ठी) | Verse 6 (6th Case) | श्लोक ६ (षष्ठी) |
नरस्याभरणं रूपं | Man's ornament is beauty. | माणसाचे भूषण (दागिना) रूप आहे. |
रूपस्याभरणं गुणः । | Beauty's ornament is virtue. | रूपाचे भूषण गुण आहे. |
गुणस्याभरणं ज्ञानं | Virtue's ornament is knowledge. | गुणाचे भूषण ज्ञान आहे. |
ज्ञानस्याभरणं क्षमा ।। | Knowledge's ornament is forgiveness. | ज्ञानाचे भूषण क्षमा आहे. |
श्लोक ७ (सप्तमी) | Verse 7 (7th Case) | श्लोक ७ (सप्तमी) |
व्यसने मित्रपरीक्षा | Test of a friend is in difficulty. | संकटात मित्राची परीक्षा होते. |
शूरपरीक्षा रणाङ्गणे भवति । | Test of a warrior happens on the battlefield. | शूरवीराची परीक्षा रणांगणावर होते. |
विनये भृत्यपरीक्षा | Test of a servant is in (his) conduct/politeness. | नोकराची परीक्षा नम्रतेत (वागणुकीत) होते. |
दानपरीक्षा च दुर्भिक्षे ।। | And test of a donor is in famine. | आणि दात्याची परीक्षा दुष्काळात होते. |
श्लोक ८ (सम्बोधन) | Verse 8 (Vocative Case) | श्लोक ८ (सम्बोधन) |
आदिदेव नमस्तुभ्यं | O Primal God, salutations to you. | हे आदिदेव (सूर्या), तुला नमस्कार असो. |
प्रसीद मम भास्कर । | Be pleased with me, O Bhaskara. | हे भास्करा, माझ्यावर प्रसन्न हो. |
दिवाकर नमस्तुभ्यं | O Diwakara, salutations to you. | हे दिवाकरा, तुला नमस्कार असो. |
प्रभाकर नमोऽस्तु ते ।। | O Prabhakara, salutations be to you. | हे प्रभाकरा, तुला नमस्कार असो. |
Exercises (भाषाभ्यासः)
5.1. Diagram Answers (जालरेखाचित्रं पूरयत)
जयति (Who wins?)
धर्मः (Dharma)
सत्यम् (Truth)
क्षमा (Forgiveness)
देवः (God)
न जयति (Who does not win?)
अधर्मः (Adharma)
अनृतम् (Falsehood)
क्रोधः (Anger)
असुरः (Demon)
श्रीकृष्णः (Attributes of Krishna - Accusative)
वसुदेवसुतम् (Son of Vasudeva)
देवम् (God)
कंसचाणूरमर्दनम् (Slayer of Kamsa & Chanura)
देवकीपरमानन्दम् (Joy of Devaki)
जगद्गुरुम् (Teacher of the World)
पुस्तकरक्षणम् (Protect book from... - Ablative)
तैलात् (From oil)
जलात् (From water)
शिथिलबन्धनात् (From loose binding)
मूर्खहस्तात् (From the hand of a fool)
आभरणम् (Ornament of...)
नरस्य -> रूपम् (Of man -> Beauty)
रूपस्य -> गुणः (Of beauty -> Virtue)
गुणस्य -> ज्ञानम् (Of virtue -> Knowledge)
ज्ञानस्य -> क्षमा (Of knowledge -> Forgiveness)
5.2. Answer in one sentence (एकवाक्येन उत्तरं लिखत)
साधोः विद्या किमर्थं भवति ?
उत्तरम्: साधोः विद्या ज्ञानाय भवति । (A saint's knowledge is for gaining wisdom.)
कस्य शक्तिः परपीडनाय भवति ?
उत्तरम्: खलस्य शक्तिः परपीडनाय भवति । (A wicked person's power is for tormenting others.)
धीमतां कालः कथं गच्छति ?
उत्तरम्: धीमतां कालः काव्यशास्त्रविनोदेन गच्छति । (Time of wise people passes in the enjoyment of poetry and science.)
मूर्खाणां कालः कथं गच्छति ?
उत्तरम्: मूर्खाणां कालः व्यसनेन, निद्रया, कलहेन वा गच्छति । (Time of fools passes in vices, sleep, or quarrels.)
5.3.
Match the synonyms (समानार्थकशब्दान् मेलयत)
विनोदः -> मनोरञ्जनम् (Entertainment)
मूर्खः -> मूढः (Fool)
निद्रा -> शयनम् (Sleep)
व्यसनम् -> दुरभ्यासः (Bad habit)
5.4. Complete the Table (स्तम्भपूरणं कुरुत)
Table 1: Purpose of things for Wicked vs Saint
Item | Khalasya (Wicked) | Sajjanasya (Saint) |
विद्या (Knowledge) | विवादाय (For argument) | ज्ञानाय (For knowledge) |
धनम् (Wealth) | मदाय (For arrogance) | दानाय (For charity) |
शक्तिः (Power) | परपीडनाय (For torment) | रक्षणाय (For protection) |
Table 2: Testing Times
Whose Test? (कस्य ?) | When? (कदा ?) |
मित्रस्य (Friend's) | व्यसने (In difficulty) |
शूरस्य (Warrior's) | रणाङ्गणे (In battle) |
भृत्यस्य (Servant's) | विनये (In politeness/duty) |
दानस्य (Donor's) | दुर्भिक्षे (In famine) |
About BhashaLab
BhashaLab is a dynamic platform dedicated to the exploration and mastery of languages - operating both online and offline. Aligned with the National Education Policy (NEP) 2020 and the National Credit Framework (NCrF), we offer language education that emphasizes measurable learning outcomes and recognized, transferable credits.
We offer:
1. NEP alligned offline language courses for degree colleges - English, Sanskrit, Marathi and Hindi
2. NEP alligned offline language courses for schools - English, Sanskrit, Marathi and Hindi
3. Std VIII, IX and X - English and Sanskrit Curriculum Tuitions - All boards
4. International English Olympiad Tuitions - All classes
5. Basic and Advanced English Grammar - Offline and Online - Class 3 and above
6. English Communication Skills for working professionals, adults and students - Offline and Online
Contact: +91 86577 20901, +91 97021 12044
Mail: info@bhashalab.com
Website: www.bhashalab.com
Found any mistakes or suggestions? Click here to send us your feedback!
Comments