10. कुलूप - Kulupa - Class 9 - Aksharbharati

Lesson Type: Prose

Lesson Number: १०

Lesson Title: कुलूप

Author's Name: श्री. कृ. कोल्हटकर

Bilingual Summary (सारांश)

मराठी: 'कुलूप' हा श्री. कृ. कोल्हटकर यांनी लिहिलेला एक विनोदी पाठ आहे, जो त्यांच्या 'सुदाम्याचे पोहे' या संग्रहातून घेतला आहे. या पाठाचे मुख्य पात्र बंडूनाना आहेत, ज्यांना विविध प्रकारची कुलपे जमवण्याचा प्रचंड छंद आहे. मात्र, त्यांचा हा छंद त्यांच्यावरच उलटतो आणि अनेक मजेदार प्रसंग घडतात. धान्याच्या कोठीची किल्ली हरवल्यामुळे त्यांच्या कुटुंबावर उपासमारीची वेळ येते , तर त्यांनी स्वतः बनवलेल्या विचित्र कुलपामुळे त्यांच्या तिजोरीची चोरी होते. अखेरीस, ते ज्या विक्रेत्यांकडून नवीन कुलपे विकत घेतात, तेच चोर निघतात आणि कुलपे तशीच ठेवून घरातील ऐवज लंपास करतात. शेवटी, त्यांच्या पत्नीच्या दागिन्यांच्या हौसेमुळेच दागिने वाचतात आणि बंडूनाना निरुत्तर होतात.

English: 'Kulup' (The Lock) is a humorous lesson written by Shri. Kr. Kolhatkar, taken from his collection 'Sudamyache Pohe'. The main character is Bandunana, who is obsessed with collecting various types of locks. However, this hobby backfires on him, leading to several amusing incidents. When the key to the grain pantry is lost, his family has to fast , and a strange lock he invents himself leads to his safe being robbed. In the end, the very vendors from whom he buys new locks turn out to be thieves who steal his valuables, leaving the locks intact. Ultimately, the only valuables saved are his wife's ornaments, thanks to her fondness for wearing them, leaving Bandunana speechless.

Bilingual Theme / Central Idea (मध्यवर्ती कल्पना)

मराठी: कोणत्याही छंदाचा किंवा हौसेचा अतिरेक केल्यास आणि त्यात व्यावहारिक शहाणपणाचा अभाव असल्यास माणसावर कसे हास्यास्पद प्रसंग ओढवतात, हे विनोदी शैलीत दाखवणे ही या पाठाची मध्यवर्ती कल्पना आहे. बंडूनानांच्या कुलपांच्या अवास्तव हव्यासामुळे त्यांची कशी फजिती होते, हे लेखक विविध प्रसंगांतून खुमासदारपणे मांडतात.

English: The central idea of this lesson is to humorously illustrate how a person can face ridiculous situations if a hobby is taken to an extreme without practical wisdom. The author amusingly presents through various incidents how Bandunana's excessive obsession with locks leads to his own embarrassment.

पाठातील महत्त्वाचे मुद्दे (Key Points for Revision):

• बंडूनानांना अनेक धातूंची, आकारांची आणि कळींची कुलपे जमवण्याचा छंद आहे.

  
  

• त्यांचा कुलपे लावण्यामागील हेतू चीजवस्तूंचे रक्षण करणे नसून, मित्रमंडळींना आपला संग्रह दाखवणे हा आहे.

  
  

• धान्याच्या कोठीची किल्ली हरवल्यावर, मानी स्वभावामुळे ते कुलूप तोडत नाहीत किंवा शेजाऱ्यांकडे धान्य मागत नाहीत, ज्यामुळे कुटुंबावर उपासमारीची वेळ येते.

  
  

• बंडूनानांनी स्वतः बनवलेले, हिसका देताच उघडणारे कुलूप लावल्याने त्यांच्या तिजोरीची चोरी होते.

  
  

• सर्वात शेवटी, ज्या विक्रेत्यांकडून त्यांनी नवीन कुलपे घेतली, त्याच टोळीने स्वतःच्या किल्ल्या वापरून घरातील ऐवज चोरला.

  
  

Bilingual Character Sketch (पात्रांचे स्वभावचित्रण):

बंडूनाना:

• मराठी: बंडूनाना हे एक छंदवेडे व्यक्तिमत्त्व आहे. त्यांना कुलपे जमवण्याचा विलक्षण नाद आहे. ते स्वभावाने अत्यंत मानी आणि दृढनिश्चयी आहेत, ज्यामुळे ते कोणाचे ऐकत नाहीत. त्यांच्यात कल्पकता आहे, पण व्यावहारिक शहाणपणाचा अभाव आहे. त्यामुळे त्यांचा हा छंद त्यांच्यावरच अनेक विनोदी आणि संकटमय प्रसंग ओढवून आणतो.

  
  

• English: Bandunana is a character obsessed with his hobby of collecting locks. He is very proud and strong-willed, which makes him reluctant to listen to others. He has creativity but lacks practical wisdom. As a result, his hobby brings upon him many comical and troublesome situations.

  
  

Glossary (शब्दार्थ)

True or False (चूक की बरोबर) with Reasons

विधान १: बंडूनानांना वेगवेगळ्या देशांची नाणी जमवण्याचा शौक होता.

• उत्तर: चूक. कारण, बंडूनानांना कुलपांचा मोठा शौक होता.

  
  

विधान २: धान्याच्या कोठीची किल्ली हरवल्यावर बंडूनानांनी लोहाराला बोलावून लगेच कुलूप तोडले.

• उत्तर: चूक. कारण, बंडूनानांना पोटच्या पोरापेक्षाही प्रिय असलेले कुलूप तोडणे दुर्घट वाटत होते.

  
  

विधान ३: बंडूनानांनी बनवलेले कुलूप हिसका देताच उघडत असे.

• उत्तर: बरोबर. कारण, त्यांनी स्वतः सांगितले होते की, "माझे (कुलूप) नुसत्या हिसड्यासरसे उघडते".

  
  

विधान ४: घंटेच्या कुलपामुळे बंडूनानांनी चोराला रंगेहाथ पकडले.

• उत्तर: चूक. कारण, घंटेच्या आवाजाने लेखक तिथे गेले तेव्हा त्यांना बंडूनाना स्वतःच झोपेत कुलूप उघडताना आणि 'चोर चोर' म्हणून ओरडताना आढळले.

  
  

विधान ५: नाटकाला जाताना बंडूनानांच्या पत्नीने आपले सर्व दागिने घरी तिजोरीत ठेवले होते.

• उत्तर: चूक. कारण, त्यांच्या पत्नीने आपले सर्व दागिने अंगावर घालून नाटकाला नेले होते, ज्यामुळे ते चोरी होण्यापासून वाचले.

  
  

Personal Opinion (स्वमत):

प्रश्न १: 'बंडूनानांच्या तोंडाला आपोआप कुलूप बसण्या'ची तुम्हांला समजलेली कारणे स्वभाषेत लिहा.

• उत्तर: श्री. कृ. कोल्हटकर यांच्या 'कुलूप' या विनोदी पाठात, बंडूनानांच्या कुलूप छंदापायी होणाऱ्या फजितीचे वर्णन आहे. पाठाच्या शेवटी त्यांच्या तोंडाला कुलूप बसले, म्हणजेच ते निरुत्तर झाले, कारण त्यांना त्यांच्या छंदाच्या निरुपयोगीपणाची आणि पत्नीच्या हौसेच्या योग्यतेची जाणीव झाली.

  
  

  बंडूनानांना आपल्या कुलपांच्या संग्रहाचा आणि सुरक्षिततेच्या कल्पनेचा प्रचंड अभिमान होता. ते नेहमी आपल्या पत्नीला दागिने घालण्याच्या हौसेबद्दल दोष देत असत. पण जेव्हा चोरांनी त्यांची सर्व कुलपे असूनही घरातील ऐवज चोरला, तेव्हा केवळ त्यांच्या पत्नीने अंगावर घातलेले दागिनेच वाचले. "आपल्या कुलपांपेक्षा माझ्या हौशीनेच आपल्या मिळकतीचा बचाव केला," हा पत्नीने मारलेला टोमणा सत्य होता. ज्या कुलपांवर त्यांचा एवढा विश्वास होता, ती कुचकामी ठरली आणि ज्या हौसेला ते नावे ठेवत होते, तिनेच मालमत्ता वाचवली. हा विरोधाभास आणि सत्य परिस्थिती यामुळे नानांना उत्तर देणे शक्य झाले नाही आणि ते गप्प बसले.

  
  

• उत्तर लिहिताना वापरावे असे महत्त्वाचे शब्द: छंद, हौस, फजिती, विरोधाभास, निरुत्तर, व्यावहारिक शहाणपण, टोमणा.

  
  

प्रश्न २: व्यक्तिमत्त्वविकासात छंदाचे असलेले महत्त्व लिहा.

• उत्तर: श्री. कृ. कोल्हटकर यांच्या 'कुलूप' या पाठात बंडूनानांच्या छंदाचा अतिरेक विनोदी पद्धतीने दाखवला असला तरी, वास्तविक जीवनात व्यक्तिमत्त्व विकासासाठी छंद असणे अत्यंत महत्त्वाचे आहे. छंद म्हणजे केवळ विरंगुळा नसून, तो स्वतःला ओळखण्याचा आणि विकसित करण्याचा एक प्रभावी मार्ग आहे.

  छंदामुळे आपल्याला आपल्या आवडीच्या क्षेत्रात कौशल्य मिळवता येते, ज्यामुळे आपला आत्मविश्वास वाढतो. दैनंदिन जीवनातील ताणतणाव कमी करण्यासाठी छंद मदत करतात आणि मानसिक समाधान देतात. चित्रकला, संगीत, वाचन किंवा खेळासारख्या छंदातून आपली कल्पकता आणि एकाग्रता वाढते. तसेच, बागकाम किंवा ट्रेकिंगसारख्या छंदातून आपण निसर्गाच्या जवळ जातो. छंदामुळे आपल्याला नवनवीन गोष्टी शिकायला मिळतात आणि आपले जीवन अधिक आनंदी व समृद्ध होते. थोडक्यात, छंद हे आपल्या व्यक्तिमत्त्वाला पैलू पाडणारे एक महत्त्वाचे साधन आहे.

• उत्तर लिहिताना वापरावे असे महत्त्वाचे शब्द: व्यक्तिमत्त्व विकास, आत्मविश्वास, ताणतणाव, कल्पकता, कौशल्य, मानसिक समाधान, समृद्ध जीवन.

मागील बोर्ड परीक्षेत आलेले प्रश्न (Previous Years' Board Questions):

प्रश्न १: धान्याच्या कोठीची किल्ली हरवल्यानंतर बंडूनानांवर आणि त्यांच्या कुटुंबावर आलेल्या प्रसंगाचे वर्णन करा.

• उत्तर: 'कुलूप' या पाठात लेखक श्री. कृ. कोल्हटकर यांनी बंडूनानांच्या छंदामुळे घडलेला एक विनोदी प्रसंग वर्णन केला आहे. हा प्रसंग त्यांच्या मानी स्वभावामुळे आणि कुलपांवरील अती प्रेमामुळे अधिक गंभीर बनतो.

  एकदा बंडूनानांच्या धान्याच्या कोठीच्या कुलपाची किल्ली हरवली. ते कुलूप निराळ्या पद्धतीचे असल्यामुळे बाजारात दुसरी किल्ली मिळाली नाही. बंडूनानांना आपल्या लाडक्या कुलपाची हाडे खिळखिळी करणे, म्हणजेच ते तोडणे, मान्य नव्हते. तसेच, त्यांचा स्वभाव अत्यंत मानी असल्यामुळे त्यांनी शेजाऱ्यांकडून धान्य उसने मागितले नाही. परिणामी, त्यांच्या संपूर्ण कुटुंबाला पहिला दिवस कडकडीत उपास काढावा लागला. दुसऱ्या दिवशी द्वादशी असूनही सगळ्यांनी उपासातच दिवस काढला, ज्यामुळे नानांचे डोळे पांढरे होण्याची वेळ आली. अखेरीस, लेखकाने लोहाराला आणून ते कुलूप फोडले, पण यामुळे नाना लेखकावर नाराज झाले.

  
  

प्रश्न २: 'चोरसुद्धा देशबुडवे व कलेला आश्रय न देणारे असतात!' या बंडूनानांच्या उद्गारामागील विनोद स्पष्ट करा.

• उत्तर: श्री. कृ. कोल्हटकर यांनी 'कुलूप' या पाठात बंडूनानांच्या तोंडी घातलेले हे वाक्य प्रसंगनिष्ठ विनोदाचे उत्तम उदाहरण आहे. बंडूनानांच्या अजब स्वभावामुळे आणि त्यांच्या विचारांतील विक्षिप्तपणामुळे या वाक्यात विनोद निर्माण होतो.

  बंडूनानांनी मोठ्या कल्पकतेने एक कुलूप तयार केले होते जे लावताना किल्ली लागे आणि उघडताना केवळ एका हिसक्याने उघडत असे. हे कुलूप म्हणजे एक 'कलाकृती' आहे, असे त्यांना वाटत होते. जेव्हा त्यांच्या अपेक्षेप्रमाणे चोर आला आणि त्याने हिसका देऊन तिजोरी उघडली व चोरी केली, तेव्हा नानांना चोरी झाल्याचे दुःख होण्याऐवजी, चोराने आपल्या कलेची कदर केली नाही याचे जास्त वाईट वाटले. त्यांच्या मते, चोराने कुलूप कसे उघडते याचा विचार करायला हवा होता, त्याच्या निर्मात्याचे कौतुक करायला हवे होते. पण चोराने तसे काहीच न करता फक्त चोरी केली, म्हणून नाना त्याला 'कलेला आश्रय न देणारा' आणि 'देशबुडवा' म्हणतात. चोरीसारख्या गंभीर प्रसंगातही कलेचा विचार करणे, हे बंडूनानांच्या स्वभावातील वेडसरपणा दाखवते आणि यातूनच विनोद निर्माण होतो.

About BhashaLab

BhashaLab is a dynamic platform dedicated to the exploration and mastery of languages - operating both online and offline. Aligned with the National Education Policy (NEP) 2020 and the National Credit Framework (NCrF), we offer language education that emphasizes measurable learning outcomes and recognized, transferable credits.

We offer:

1. NEP alligned offline language courses for degree colleges - English, Sanskrit, Marathi and Hindi

2. NEP alligned offline language courses for schools - English, Sanskrit, Marathi and Hindi

3. Std VIII, IX and X - English and Sanskrit Curriculum Tuitions - All boards

4. International English Olympiad Tuitions - All classes

5. Basic and Advanced English Grammar - Offline and Online - Class 3 and above

6. English Communication Skills for working professionals, adults and students - Offline and Online

Contact: +91 86577 20901, +91 97021 12044

Mail: info@bhashalab.com

Website: www.bhashalab.com

Found any mistakes or suggestions? Click here to send us your feedback!