3. धन्यौ तौ दातृयाचकौ - Blessed are those Two, the Giver and the Seeker - Class 9 - Amod

Sanskrit (संस्कृत)

English

Marathi (मराठी)

दातृयाचकौ

The giver and the seeker

दाता आणि याचक

बटुः

A young student / Brahmachari

विद्यार्थी / ब्रह्मचारी

उपागच्छत्

He went near / approached

जवळ गेला

भृशम्

Very much / Greatly

खूप / अत्यंत

प्रीतोऽस्मि

I am pleased

मी प्रसन्न झालो आहे

निवारितः

Prevented / Stopped

अडवून सुद्धा / मनाई करून सुद्धा

परीक्षितुम्

To test

परीक्षा घेण्यासाठी

सकाशात्

From (someone)

जवळून / कडून

चतुर्दशकोटि

14 Crore (140 million)

चौदा कोटी

चिन्ताकुलः

Worried / Anxious

चिंताग्रस्त

विहाय

Leaving aside / Except for

सोडून

अशेषम्

All / Entire

सर्व / संपूर्ण

रिक्तहस्तम्

Empty-handed

रिकाम्या हाताचा

निवृत्तः

He turned back

तो परत फिरला

आहूय

Having called

बोलावून

आक्रमितुम्

To attack

आक्रमण करण्यासाठी

प्रभूताम्

Abundant / A large amount

भरपूर

सुवर्णवृष्टिम्

Rain of gold

सोन्याचा पाऊस

निःस्पृहः

Free from desire / Desire-less

निरिच्छ / मोह नसलेला

अभिलषामि

I desire / wish for

मी इच्छा करतो

दानशूरः

Generous in giving

दानशूर

पूजनीयौ

(Two) worthy of worship

दोघेही पूजनीय

Sanskrit (संस्कृत)

English Translation

Marathi Translation (मराठी भाषांतर)

कस्मिंश्चित् तपोवने वरतन्तुः नाम ऋषिः आसीत्।

In a certain hermitage, there was a sage named Varatantu.

कोणत्यातरी एका तपोवनात वरतंतू नावाचे ऋषी होते.

सः अध्यापने निपुणः प्रकृत्या दयालुः च आसीत्।

He was skilled in teaching and compassionate by nature.

ते शिकवण्यात निपुण आणि स्वभावाने दयाळू होते.

तस्य आश्रमे बहवः मेधाविनः बटवः आसन्।

In his ashram, there were many intelligent students.

त्यांच्या आश्रमात अनेक बुद्धिमान विद्यार्थी होते.

तेषु कश्चित् कौत्सः नाम बटुः आसीत् ।

Among them was a certain student named Kautsa.

त्यांच्यामध्ये कौत्स नावाचा एक विद्यार्थी होता.

विद्याध्ययनं समाप्य गुरुदक्षिणां दातुमुत्सुकः कौत्सः गुरुम् उपागच्छत् ।

Having completed his studies, Kautsa, being eager to give Gurudakshina, approached his guru.

शिक्षण संपवून, गुरुदक्षिणा देण्यास उत्सुक असलेला कौत्स गुरूजवळ गेला.

सविनयं च स्वस्य इच्छां गुरवे अकथयत् ।

And with humility, he told his wish to the guru.

आणि त्याने नम्रपणे आपली इच्छा गुरूंना सांगितली.

तस्य वचः श्रुत्वा गुरुः उक्तवान्, "वत्स कौत्स, तव अध्ययनेन सेवया च भृशं प्रीतोऽस्मि ।

Hearing his words, the guru said, "Child Kautsa, I am extremely pleased with your study and your service."

त्याचे बोलणे ऐकून गुरू म्हणाले, "बाळ कौत्सा, तुझ्या अध्ययनाने आणि सेवेने मी खूप प्रसन्न झालो आहे."

अन्यां कामपि दक्षिणां नेच्छामि। गच्छ, स्वस्ति तुभ्यम् ।"

"I do not wish for any other Dakshina. Go, may you be blessed."

"मला दुसरी कोणतीही दक्षिणा नको. जा, तुझे कल्याण असो."

गुरुणा वरतन्तुना निवारितः अपि कौत्सः वारंवारं दक्षिणां दातुम् ऐच्छत् ।

Even though stopped by Guru Varatantu, Kautsa repeatedly wished to give the Dakshina.

गुरू वरतंतूंनी मनाई करूनसुद्धा कौत्साने वारंवार दक्षिणा देण्याची इच्छा व्यक्त केली.

तदा तं परीक्षितुं वरतन्तुः अकथयत् "त्वया मम सकाशात् चतुर्दशविद्याः अधीताः । अतः चतुर्दशकोटिसुवर्णमुद्राः आनय।"

Then, to test him, Varatantu said, "You have learned fourteen vidyas (sciences/arts) from me. Therefore, bring 14 crore gold coins."

तेव्हा त्याची परीक्षा घेण्यासाठी, वरतंतू म्हणाले, "तू माझ्याकडून चौदा विद्या शिकला आहेस. म्हणून, चौदा कोटी सुवर्णमुद्रा आण."

गुरोः वचनं श्रुत्वा कौत्सः चिन्ताकुलः जातः ।

Hearing the guru's words, Kautsa became worried.

गुरूंचे बोलणे ऐकून कौत्स चिंताग्रस्त झाला.

'एतावतीः सुवर्णमुद्राः कुतः आनयानि ?

'From where will I bring so many gold coins?'

'एवढ्या सुवर्णमुद्रा मी कुठून आणू?'

महाराजं रघु विहाय न कोऽपि एतावतीः मुद्राः दातुं समर्थः ।

'Except for Maharaja Raghu, no one is capable of giving so many coins.'

'महाराजा रघूंना सोडून, एवढ्या मुद्रा देण्यास कोणीही समर्थ नाही.'

अतः 'रघु प्रति गच्छामि' इति विचार्य कौत्सः रघोः समीपम् अगच्छत् ।

Therefore, thinking, 'I will go to Raghu', Kautsa went near Raghu.

म्हणून, 'रघूकडे जातो' असा विचार करून कौत्स रघूच्या जवळ गेला.

दिग्विजयानन्तरं रघुः 'विश्वजित् 'नाम्नि यज्ञे अशेषं धनं दानरूपेण अयच्छत् ।

After conquering all directions, Raghu had given away all his wealth as charity in the 'Vishvajit' yajna.

दिग्विजयानंतर, रघूने 'विश्वजित्' नावाच्या यज्ञात आपली संपूर्ण संपत्ती दान केली होती.

रिक्तहस्तं रघु दृष्ट्वा कौत्सः निवृत्तः ।

Seeing Raghu empty-handed, Kautsa turned back.

रघूला रिकाम्या हाताचे पाहून कौत्स परत फिरला.

रघुः तम् आहूय आगमनस्य प्रयोजनम् अपृच्छत् ।

Raghu called him and asked the purpose of his arrival.

रघूने त्याला बोलावून त्याच्या येण्याचे कारण विचारले.

तदा कौत्सः अवदत् “रघो, अहं गुरुदक्षिणार्थं चतुर्दशकोटिसुवर्णमुद्राः गुरवे दातुमिच्छामि।

Then Kautsa said, "O Raghu, I wish to give 14 crore gold coins to my guru for Gurudakshina."

तेव्हा कौत्स म्हणाला, "हे रघो, मी गुरुदक्षिणेसाठी माझ्या गुरूंना चौदा कोटी सुवर्णमुद्रा देऊ इच्छितो."

किन्तु भवान् पूर्वमेव सर्वस्वदानम् अकरोत्। अतः अहम् अन्यत्र गच्छामि।"

"But you have already given away everything. Therefore, I am going elsewhere."

"परंतु आपण तर आधीच सर्वस्व दान केले आहे. म्हणून मी दुसरीकडे जातो."

रघुः अवदत्, "हे कौत्स, तिष्ठ। मम यज्ञशालायां विश्रामं कुरु। अहं निश्चयेन तव साहाय्यं करोमि ।"

Raghu said, "O Kautsa, wait. Rest in my yajnashala. I will definitely help you."

रघु म्हणाला, "हे कौत्सा, थांब. माझ्या यज्ञशाळेत विश्राम कर. मी नक्कीच तुला साहाय्य करतो."

कौत्सस्य गुरुभक्त्या प्रभावितः रघुः कुबेरमाक्रमिंतु सङ्कल्पम् अकरोत् ।

Raghu, impressed by Kautsa's devotion to his guru, resolved to attack Kubera.

कौत्साच्या गुरुभक्तीने प्रभावित होऊन रघूने कुबेरावर आक्रमण करण्याचा संकल्प केला.

कुबेरः रघोः भयात् आक्रमणात् पूर्वमेव प्रभूतां सुवर्णवृष्टिमकरोत् ।

Kubera, from fear of Raghu, showered abundant gold even before the attack.

रघूच्या भीतीने कुबेराने आक्रमणापूर्वीच भरपूर सुवर्णवृष्टी केली.

तत् दृष्ट्वा सन्तुष्टः रघुः कौत्सम् आहूय सर्वं सुवर्णं तस्मै दातुमैच्छत् ।

Seeing that, a satisfied Raghu called Kautsa and wished to give him all the gold.

ते पाहून, संतुष्ट झालेल्या रघूने कौत्साला बोलावून सर्व सोने त्याला देण्याची इच्छा व्यक्त केली.

किन्तु निःस्पृहः कौत्सः अवदत् “भोः राजन्, अहं केवलं गुरुदक्षिणार्थं चतुर्दशकोटिसुवर्णमुद्राः अभिलषामि । न वाञ्छामि अधिकम् ।"

But the desire-less Kautsa said, "O King, I desire only 14 crore gold coins for my Gurudakshina. I do not want more."

परंतु, निःस्पृह कौत्स म्हणाला, "हे राजा, मी केवळ गुरुदक्षिणेसाठी चौदा कोटी सुवर्णमुद्रांची इच्छा करतो. मला अधिक नको."

राजा सर्वस्वं दातुम् ऐच्छत् किन्तु याचकः अधिकमादातुं न अभ्यलषत् ।

The king wished to give everything, but the seeker did not desire to take more.

राजा सर्वस्व देऊ इच्छित होता, परंतु याचकाने अधिक घेण्याची इच्छा केली नाही.

अनेन प्रसङ्गेन दानशूरः रघुः तथा निरिच्छः कौत्सः च द्वावपि साकेतजनानां कृते पूजनीयौ अभवताम् ।

By this incident, the generous Raghu and the desire-less Kautsa both became worthy of worship for the people of Ayodhya.

या प्रसंगामुळे, दानशूर रघु आणि निरिच्छ कौत्स हे दोघेही अयोध्यावासीयांसाठी पूजनीय झाले.