6. कोळ्याची पोर - Kolyaci pora - Class 8 - Sugambharati 1

Lesson Type: Poetry (कविता)

Lesson Number: ६

Lesson Title: कोळ्याची पोर

Author/Poet's Name: सुरेखा गावंडे

Bilingual Summary (सारांश)

मराठी: 'कोळ्याची पोर' या कवितेत कवयित्री सुरेखा गावंडे यांनी कोळी समाजातील एका मुलीचे भावविश्व मांडले आहे. ही मुलगी स्वतःला अभिमानाने 'कोळ्याची पोर' म्हणवते. ती सांगते की, तुफानी समुद्राला आणि उसळणाऱ्या लाटांना ती अजिबात घाबरत नाही. ती स्वतः होडी चालवते, समुद्रात जाळे टाकते आणि पकडलेले मासे विकून आपल्या कुटुंबाचा उदरनिर्वाह करते, कारण तिचा संपूर्ण संसार समुद्रावरच अवलंबून आहे. ती आणि तिचा कोळी समाज समुद्राला देव मानतात. पौर्णिमेच्या दिवशी सोन्याने मढवलेला नारळ सागराला अर्पण करून ते त्याची पूजा करतात आणि हा पूजेचा क्रम आयुष्यभर चालू राहतो.

English: In the poem 'Kolyachi Por', poet Surekha Gawande portrays the inner world of a girl from the Koli (fishing) community. This girl proudly calls herself a "fisherman's daughter". She says that she is not afraid of the stormy sea and its surging waves. She rows the boat herself, casts nets into the sea, and earns a livelihood for her family by selling the fish, as her entire life depends on the sea. She and her community consider the sea their deity. On the day of the full moon, they worship the sea by offering it a coconut decorated with gold, and this ritual of worship continues throughout their lives.

Bilingual Theme / Central Idea (मध्यवर्ती कल्पना)

मराठी: कोळी समाजातील एका मुलीच्या धाडसी, कष्टाळू आणि स्वाभिमानी वृत्तीचे चित्रण करणे, ही या कवितेची मध्यवर्ती कल्पना आहे. तसेच, समुद्र आणि कोळी समाज यांच्यातील अतूट नाते, समुद्रावरील त्यांची उपजीविका आणि त्या समुद्राविषयीची त्यांची श्रद्धा यांचे वर्णन करणे, हा या कवितेचा मुख्य उद्देश आहे.

English: The central idea of this poem is to portray the courageous, hardworking, and self-respecting nature of a girl from the Koli community. The main objective is also to describe the unbreakable bond between the sea and the fishing community, their livelihood based on the sea, and their reverence for it.

पाठातील महत्त्वाचे मुद्दे (Key Points for Revision):

• कवितेतील मुलगी स्वतःच्या 'कोळ्याची पोर' या ओळखीचा अभिमान बाळगते.

• ती तुफानी समुद्राला आणि उंच लाटांना अजिबात घाबरत नाही.

• ती होडी वल्हवणे, जाळे टाकणे आणि मासे विकणे यांसारखी कष्टाची कामे करते.

• तिचा आणि तिच्या समाजाचा संपूर्ण संसार समुद्रावर अवलंबून आहे.

• कोळी समाज समुद्राला देव मानतो आणि पौर्णिमेच्या दिवशी सोन्याने मढवलेला नारळ अर्पण करून त्याची पूजा करतो.

Glossary (शब्दार्थ)

Poetry-Specific: ओळींचा सरळ अर्थ लिहा

धृपद:

• संदर्भ: प्रस्तुत ओळी कवयित्री सुरेखा गावंडे यांच्या 'कोळ्याची पोर' या कवितेतील असून, यात कोळी मुलगी स्वतःच्या ओळखीचा अभिमान व्यक्त करत आहे.

• सरळ अर्थ: ती मुलगी मोठ्या गर्वाने सांगते, "मी एका कोळ्याची मुलगी आहे. माझ्या कपाळावर चंद्रकोरीप्रमाणे सुंदर टिकली आहे. हो, मी एका कोळ्याची मुलगी आहे."

  
  

चरण १:

• संदर्भ: प्रस्तुत ओळी कवयित्री सुरेखा गावंडे यांच्या 'कोळ्याची पोर' या कवितेतील असून, यात ती मुलगी आपला धाडसी स्वभाव व्यक्त करत आहे.

• सरळ अर्थ: ती म्हणते, "जेव्हा समुद्राला तुफान येते, तेव्हा ते पाहून मी बेभान होते (माझे भान हरपते). या वादळी समुद्राची आणि उंच उसळणाऱ्या लाटांची मला अजिबात भीती वाटत नाही."

  
  

चरण २:

• संदर्भ: प्रस्तुत ओळी कवयित्री सुरेखा गावंडे यांच्या 'कोळ्याची पोर' या कवितेतील असून, यात ती आपल्या कष्टाळू वृत्तीचे आणि जीवनमानाचे वर्णन करते.

• सरळ अर्थ: ती सांगते, "मी स्वतः वल्ह्याच्या साहाय्याने होडी चालवते आणि लाटांना बाजूला सारत होडी पुढे नेते. मी समुद्रात जाळे टाकते आणि त्यातून मिळालेले मासे विकते. अशा प्रकारे आमचा संसार या समुद्रावरच चालतो."

  
  

चरण ३:

• संदर्भ: प्रस्तुत ओळी कवयित्री सुरेखा गावंडे यांच्या 'कोळ्याची पोर' या कवितेतील असून, यात कोळी समाजाच्या समुद्राविषयीच्या श्रद्धेचे वर्णन आहे.

• सरळ अर्थ: ती म्हणते, "आम्ही नारळाला सोन्याचा मुलामा देऊन (सोन्याच्या रंगाचे चमकदार कागद लावून) तो नारळ समुद्राला श्रद्धेने अर्पण करतो. पौर्णिमेच्या दिवशी आमचा संपूर्ण कोळीवाडा दिव्यांनी आणि आनंदाने उजळून निघतो. आमच्या समुद्राची ही पूजा आयुष्यभर अशीच चालू राहते."

True or False (चूक की बरोबर) with Reasons

विधान १: कोळ्याच्या मुलीला समुद्राची खूप भीती वाटते.

• उत्तर: चूक. कारण, ती म्हणते, "तुफानी दर्याची उसळत्या लाटांची नाही हो मला कसलीच डर".

  
  

विधान २: कोळ्याची मुलगी फक्त घरी बसून मासे विकते.

• उत्तर: चूक. कारण, ती 'होरी चालवते वल्ही मारूनी' आणि 'टाकुनी फासे' म्हणजेच होडी चालवणे आणि जाळे टाकणे ही धाडसाची कामेही करते.

  
  

विधान ३: कोळी समाजाचा संसार शेतीवर अवलंबून आहे.

• उत्तर: चूक. कारण, कवितेनुसार त्यांचा 'संसार चाले हा दर्यावर'.

  
  

विधान ४: कोळी लोक पौर्णिमेच्या दिवशी समुद्राची पूजा करतात.

• उत्तर: बरोबर. कारण, 'कोळीवाडा उजळे पुनवेला' या ओळीतून हे स्पष्ट होते.

  
  

विधान ५: कोळ्याची मुलगी स्वतःला कमी लेखते.

• उत्तर: चूक. कारण, 'मी कोळ्याची गं बाई कोळ्याची पोर' या ओळींमधून तिचा स्वाभिमान आणि गर्व दिसून येतो.

Personal Opinion (स्वमत):

प्रश्न १: 'तुफानी दर्याची उसळत्या लाटांची नाही हो मला कसलीच डर' यातून कोळ्याच्या पोरीचे कोणते गुण दिसतात?

• उत्तर: कवयित्री सुरेखा गावंडे यांनी 'कोळ्याची पोर' या कवितेतून एका कोळी मुलीच्या भावविश्वाचे सुंदर चित्रण केले आहे. प्रस्तुत ओळीतून त्या मुलीच्या व्यक्तिमत्त्वाचे अनेक महत्त्वाचे पैलू समोर येतात.

  या ओळीतून तिचा धाडसी आणि निर्भय स्वभाव प्रकर्षाने दिसून येतो. जिथे सामान्य माणूस समुद्राच्या तुफानाला आणि उंच लाटांना घाबरतो, तिथे ही मुलगी त्यांना पाहून 'बेभान' होते. समुद्राच्या रौद्र रूपाची तिला अजिबात भीती वाटत नाही. रोजच्या संघर्षमय जीवनाने आणि समुद्राच्या सोबतीने तिला कणखर बनवले आहे. हा तिचा आत्मविश्वास आणि साहसी वृत्ती या ओळींमधून व्यक्त होते.

• उत्तर लिहिताना वापरावे असे महत्त्वाचे शब्द: धाडसी, निर्भय, कणखर, आत्मविश्वास, साहसी वृत्ती, संघर्ष.

  
  

प्रश्न २: कोळी समाज आणि समुद्र यांच्यातील नाते तुमच्या शब्दांत लिहा.

• उत्तर: 'कोळ्याची पोर' ही कविता कोळी समाज आणि समुद्र यांच्यातील अतूट आणि जिव्हाळ्याच्या नात्याचे दर्शन घडवते. हे नाते केवळ उपजीविकेचे नसून, ते श्रद्धेचे आणि ममतेचेही आहे.

  समुद्र हे कोळी समाजाचे जीवन आहे. 'संसार चाले हा दर्यावर' या ओळीतून हे स्पष्ट होते की, त्यांचे संपूर्ण जीवनमान समुद्रावर अवलंबून आहे. समुद्र त्यांना मासेरूपी अन्न देतो आणि त्यांचे घर चालवतो. त्यामुळे तो त्यांच्यासाठी केवळ पाण्याचा साठा नाही, तर तो 'पोशिंदा' आहे. याच कृतज्ञतेच्या भावनेतून ते समुद्राला देव मानतात आणि त्याची आयुष्यभर पूजा करतात. पौर्णिमेला नारळ अर्पण करणे हे त्यांच्या श्रद्धेचे प्रतीक आहे. अशाप्रकारे, समुद्र हा कोळी समाजाचा पालक, मित्र आणि देवता आहे.

• उत्तर लिहिताना वापरावे असे महत्त्वाचे शब्द: अतूट नाते, उपजीविका, श्रद्धा, पोशिंदा, कृतज्ञता, पालक, देवता.

Bilingual Poetry Appreciation (रसग्रहण)

मराठी:

• कवितेच्या कवयित्री: सुरेखा गावंडे

• कवितेचा विषय: एका कोळी मुलीच्या धाडसी आणि कष्टाळू जीवनाचे वर्णन करणे व समुद्र आणि कोळी समाज यांच्यातील अतूट नाते दाखवणे, हा कवितेचा विषय आहे.

• मध्यवर्ती कल्पना: समुद्राच्या आव्हानांना न घाबरता सामोरे जाणाऱ्या कोळी समाजाच्या मुलीच्या स्वाभिमानी वृत्तीचे आणि त्यांच्या श्रद्धाळू जीवनशैलीचे चित्रण करणे, ही या कवितेची मध्यवर्ती कल्पना आहे.

• आवडलेली ओळ: "तुफानी दर्याची उसळत्या लाटांची नाही हो मला कसलीच डर ।।"

• कविता आवडण्याचे कारण: ही कविता एका तरुण मुलीच्या आत्मविश्वासाचे आणि धैर्याचे प्रभावी वर्णन करते. मला आवडलेल्या ओळीतून तिची निर्भयता स्पष्टपणे दिसून येते. रोजच्या जगण्यातल्या संघर्षाला सामोरे जाण्यासाठी लागणारी हिंमत या ओळीतून प्रेरणा देते. कवितेची भाषा सोपी आणि लयबद्ध असल्यामुळे ती थेट मनाला भिडते.

  
  

English:

• Poet: Surekha Gawande

• Subject of the Poem: The subject of the poem is to describe the courageous and hardworking life of a Koli girl and to show the unbreakable bond between the sea and the fishing community.

• Central Idea: The central idea is to portray the self-respecting nature of a girl from the Koli community who fearlessly faces the challenges of the sea, and to depict their faithful lifestyle.

• Favourite Line: "Tufani daryachi usaltya latanchi nahi ho mala kaslich dar ||" (Of the stormy sea and its surging waves, I have no fear at all).

• Why I like the poem: This poem effectively describes a young girl's confidence and courage. My favorite line clearly shows her fearlessness. It inspires one with the courage needed to face the struggles of daily life. The poem's simple and rhythmic language directly touches the heart.

मागील बोर्ड परीक्षेत आलेले प्रश्न (Previous Years' Board Questions):

प्रश्न १: 'कोळ्याची पोर' या कवितेच्या आधारे कोळी मुलीच्या कामाचे स्वरूप स्पष्ट करा.

• उत्तर: कवयित्री सुरेखा गावंडे यांनी 'कोळ्याची पोर' या कवितेत कोळी मुलीच्या कामाचे वर्णन केले आहे, ज्यातून तिची कष्टाळू आणि धाडसी वृत्ती दिसून येते. ती केवळ घरगुती कामे करणारी मुलगी नाही, तर ती मासेमारीच्या व्यवसायात सक्रियपणे सहभागी होते.

  तिच्या कामाचे स्वरूप खालीलप्रमाणे आहे:

  1. होडी चालवणे: ती स्वतः 'वल्ही मारूनी' होडी चालवते आणि समुद्राच्या लाटांना बाजूला सारत होडी पुढे नेते.

  2. मासेमारी करणे: ती समुद्रात 'फासे' म्हणजेच मासे पकडण्याचे जाळे टाकते.

  3. मासे विकणे: जाळ्यातून मिळालेले मासे विकून ती आपल्या कुटुंबाचा उदरनिर्वाह चालवते. या सर्व कामांवरून असे दिसून येते की, ती अत्यंत कष्टाळू, स्वावलंबी आणि धाडसी आहे.

     
     

प्रश्न २: कोळी समाज समुद्राप्रती आपली कृतज्ञता कशी व्यक्त करतो, ते कवितेच्या आधारे स्पष्ट करा.

• उत्तर: 'कोळ्याची पोर' या कवितेतून कोळी समाज आणि समुद्र यांच्यातील श्रद्धेचे नाते स्पष्ट होते. समुद्र हा त्यांच्या उदरनिर्वाхаचे साधन असल्यामुळे, ते त्याला देव मानतात आणि त्याच्याप्रती आपली कृतज्ञता व्यक्त करतात.

  कोळी समाज आपली कृतज्ञता खालील प्रकारे व्यक्त करतो:

  • समुद्राची पूजा: ते सागराची आयुष्यभर पूजा करतात.

  • नारळ अर्पण करणे: पौर्णिमेच्या दिवशी ('पुनवेला'), ते नारळाला सोन्याचा मुलामा देऊन (सोन्याच्या रंगाने सजवून) तो नारळ समुद्राला श्रद्धेने अर्पण करतात. हा दिवस त्यांच्यासाठी एका सणासारखा असतो आणि या दिवशी त्यांचा संपूर्ण कोळीवाडा दिव्यांच्या रोषणाईने उजळून निघतो. या कृतीतून ते आपल्या पोशिंद्या समुद्राला वंदन करतात आणि त्याच्या कृपेबद्दल आभार मानतात.

About BhashaLab

BhashaLab is a dynamic platform dedicated to the exploration and mastery of languages - operating both online and offline. Aligned with the National Education Policy (NEP) 2020 and the National Credit Framework (NCrF), we offer language education that emphasizes measurable learning outcomes and recognized, transferable credits.

We offer:

1. NEP alligned offline language courses for degree colleges - English, Sanskrit, Marathi and Hindi

2. NEP alligned offline language courses for schools - English, Sanskrit, Marathi and Hindi

3. Std VIII, IX and X - English and Sanskrit Curriculum Tuitions - All boards

4. International English Olympiad Tuitions - All classes

5. Basic and Advanced English Grammar - Offline and Online - Class 3 and above

6. English Communication Skills for working professionals, adults and students - Offline and Online

Contact: +91 86577 20901, +91 97021 12044

Mail: info@bhashalab.com

Website: www.bhashalab.com

Found any mistakes or suggestions? Click here to send us your feedback!